Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2019 poz. 1524 z póź. zm.) wprowadziła przepisy, których celem jest rozwój spółdzielni energetycznych w Polsce. Jest to rozwiązanie, które zapewnia zupełnie nowe i wszechstronne możliwości rozwojowe dla gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, ale przede wszystkim bardzo mocno wspiera społeczeństwo obywatelskie.

Główną zasadą każdej tworzonej spółdzielni energetycznej ma być pełna swoboda wyboru rodzaju instalacji, ich możliwych lokalizacji, a także określenia zasad wzajemnych rozliczeń za wytwarzaną i zużywaną energię. Warunkiem skorzystania z przewidzianych w ustawie preferencji jest otwartość i gotowość do podjęcia współpracy przez okolicznych mieszkańców, rolników, przedsiębiorców, a także samorządy gminy. Ustawa określa następujące warunki:

• Wyłącznie tereny gmin wiejskich i wiejsko-miejskich
• Wytwarza energię elektryczną lub biogaz, lub ciepło, w instalacjach OZE wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej
• liczba członków spółdzielni jest mniejsza niż 1000,
• Członkowie spółdzielni określają zasady wzajemnych rozliczeń.
• Łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii w ciągu roku musi pokrywać nie mniej niż 70% potrzeb własnych członków.
• Instalacje elektryczne do 10 MW, cieplne do 30 MW, biogazu do 40 mln m³.

Kluczowe akty prawne to:

1. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2021 r. poz. 610);
2. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2021 r. poz. 648);
3. Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz.U. poz. 2073);
4. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2021 r. poz. 716);
5. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 735);
6. Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2020 r. poz. 1427, z późn. zm.).

Ustawodawca przewiduje, że członkowie spółdzielni energetycznej będą uczestniczyć w obrocie energii elektrycznej „handlując” nią pomiędzy sobą w celu zaspokojenia potrzeb własnych, tj. producenci-członkowie będą mogli przekazywać wyprodukowane nadwyżki energii konsumentom-członkom, którzy mają niedobory, aby w ten sposób zapewnić ustawowe zaspokojenie co najmniej 70% zapotrzebowania całej spółdzielni z energii elektrycznej wyprodukowanej przez członków spółdzielni.

Zasady „obrotu energią elektryczną” w ramach spółdzielni energetycznej muszą być ustalone przez samych spółdzielców, tak aby były one korzystne dla wszystkich członków spółdzielni. Wymaga to wypracowanie i przyjęcie zasad „obrotu”. Ustawodawca pozostawił członkom spółdzielni wypracowanie zasad i wynikających z tych zasad algorytmu wg. którego koszty, korzyści i ryzyka będą dzielone.

Możliwość  „obrotu energią elektryczną” czyli tworzenia lokalnego rynku energii w ramach spółdzielni energetycznej stwarza de facto zbiorową formę prosumencką, potencjalnie przynoszącą wszystkim spółdzielcom korzyści w postaci niższych cen energii elektrycznej oraz pewności dostaw. Aby te korzyści osiągnąć, zadanie spółdzielni polega w szczególności na bilansowaniu producentów i konsumentów energii elektrycznej w czasie rzeczywistym w celu zapewnienia w najwyższym rozmiarze autokonsumpcji w ramach spółdzielni, tak aby spółdzielnia jak najmniej energii elektrycznej odprowadzała do sieci w wyniku nadprodukcji i jak najmniej kupowała od operatorów sieci w okresach deficytu.

Należy pamiętać, że ilekroć jest mowa o handlu detalicznym (czyli sprzedaży do więcej niż jednego obiorcy końcowego) mamy do czynienia z obrotem energią. Bezpośrednia sprzedaż energii przez podmiot, który wytworzył daną energię jest definiowana jako sprzedaż. Wykonywanie typowej działalności gospodarczej (czyli dla chęci osiągnięcia zysku) zarówno w zakresie obrotu, jak i wytwarzania, a następnie sprzedaży energii podlega odpowiednim regulacjom.

O ile zasady wytwarzania a następnie sprzedaży energii elektrycznej w odniesieniu do podmiotów działających w ramach spółdzielni lub poza nią nie różnią się, o tyle w kwestii obrotu energią wewnątrz spółdzielni wyprowadzono istotne zmiany.

Na co należy zwrócić uwagę to fakt, że zmiana ustawy Prawo energetyczne z dnia 20 maja 2021 r. w art. 32 ust. 1 pkt 4 lit. e doprecyzowała przepisy w zakresie obrotu energią w ramach spółdzielni energetycznej. Wprowadzona zmiana zwalnia z obowiązku uzyskania koncesji (a także innych wymogów z tym związanych)  na obrót paliwami gazowymi oraz energią elektryczną przez spółdzielnię energetyczną, dokonywany w ramach działalności prowadzonej na rzecz wszystkich odbiorców należących do tej spółdzielni (czyli na rzecz członków spółdzielni).

Proces zawiązywania spółdzielni energetycznej należy rozpocząć od spełnienia wymagań przepisów prawa regulujących ogólne zasady zakładania i funkcjonowania spółdzielni, tj. ustawy prawo spółdzielcze (Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze)[1] oraz ustawy o spółdzielniach rolników (Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników).[2]

Rejestracja składa się z dwóch etapów. Etap pierwszy to spełnienie wymogów prawa spółdzielczego i złożenie wniosku do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS)  w celu zarejestrowania podmiotu prawnego w rejestrze przedsiębiorców. Wymaga to minimum 10 osób fizycznych lub co najmniej 3 podmioty prawne. Do wniosku należy dołączyć wszystkie niezbędne dokumenty, w tym m. in. statut. Na tym etapie spółdzielnia nie musi spełniać wszystkich wymogów przewidzianych dla spółdzielni energetycznej przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR), który prowadzi rejestr spółdzielni energetycznych. W rejestrze KRS, spółdzielnia energetyczna może mieć w nazwie, że jest spółdzielnią energetyczną – ale stanie się dopiero faktyczną spółdzielnią energetyczną po weryfikacji KOWR.

Etap drugi dotyczy złożenie wniosku o wpis do rejestru spółdzielni energetycznych prowadzonych przez KOWR. Wymaga to spełnienie warunków regulujących spółdzielnię energetyczną określonych w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. z 2021 r. poz. 610) oraz ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2021 r. poz. 716). Potwierdzeniem pozytywnej weryfikacji jest wpis spółdzielni w rejestrze spółdzielni energetycznych.

Szczegółowe informacje dotyczące ww. zatwierdzenia oraz niezbędne wzory formularzy zostały udostępnione na stronie internetowej KOWR: https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne

KOWR przygotował broszurę opisującą formalności związane z zakładaniem i rejestrowaniem spółdzielni energetycznej: https://www.kowr.gov.pl/uploads/pliki/wydawnictwa/2020/broszura_Spoldzielnie_Energetyczne_12.2020.pdf

[1] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19820300210

[2] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180002073

Generalne zasady zakładania spółdzielni zostały zdefiniowane w ustawie z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze lub w ustawie z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników. Określają one ogólne zasady powoływania i odwoływania członków spółdzielni. Natomiast ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. określa szczegółowe warunki wykonywania działalności przez taką spółdzielnię, jako spółdzielnię energetyczną.

Członkiem spółdzielni energetycznej może być każdy podmiot posiadający umowę o przyłączenie do sieci, o której mowa w art. 7 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, znajdujący się na terenie działalności SE.

Taki zapis znajduje się w projekcie rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie dokonywania rejestracji, bilansowania i udostępniania danych pomiarowych oraz rozliczeń spółdzielni energetycznych, który jest jeszcze na etapie uzgodnień.

Członkiem spółdzielni energetycznej może być także gmina oraz jej jednostki organizacyjne.  Natomiast warto podkreślić, że wszyscy członkowie spółdzielni energetycznej mają równe prawa i obowiązki, zatem nie przewiduje się dodatkowych zachęt dla gmin, w celu przystąpienia do spółdzielni energetycznej. Samorządy terytorialne są ustawowo odpowiedzialne za sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym oraz zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty m.in. w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz paliwa gazowe, a także ochronę środowiska.

Stanowisko Działu Prawnego Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawarte w piśmie z dnia 19 stycznia 2022, przytaczamy poniżej:

…Jak stanowi art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1372, z późn. zm.) gmina posiada osobowość prawną. Zgodnie z art. 2 pkt 33a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2021 r. poz. 610, z późn. zm.; dalej jako „u.o.z.e.”) spółdzielnia energetyczna oznacza spółdzielnię w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2020 r. poz. 275,z późn. zm.; dalej jako „p.s.”) lub ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz. U. poz. 2073), której przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, w instalacjach odnawialnego źródła energii i równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej.

Stosownie zaś do art. 38c ust. 1a u.o.z.e. ilekroć w niniejszym rozdziale jest  mowa o członku spółdzielni energetycznej, należy przez to rozumieć podmiot, którego instalacja jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej. Kryterium wyróżniającym spółdzielnię energetyczną spośród innych spółdzielni (lub spółdzielni rolników) jest jedynie przedmiot działalności.

Spółdzielnia energetyczna nie cechuje się natomiast odrębnościami co do kręgu podmiotów, które mogą być jej członkami. Nie można uznać, aby sposób określenia przedmiotu działalności i definicja członka spółdzielni energetycznej wykluczały gminę z grona podmiotów, które mogą być członkami  spółdzielni energetycznej: gmina posiada zapotrzebowanie na energię elektryczną w celu realizowania zadań służących zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej,     a instalacja gminy (jej jednostek organizacyjnych) jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej.

Dlatego w zakresie określenia kręgu podmiotów, które mogą być członkami spółdzielni energetycznej, bezpośrednie zastosowanie mają przepisy p.s. (a w przypadku spółdzielni rolników: przepisy ustawy z dnia 4 października 2018 r.).

Zgodnie z art. 15 § 2 p.s. członkiem spółdzielni może być każda osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która odpowiada wymaganiom określonym w statucie, chyba że ustawa stanowi inaczej. Natomiast stosownie do art. 15 § 4 p.s. członkami spółdzielni mogą być również osoby prawne, o ile statut nie stanowi inaczej. Prawo spółdzielcze dopuszcza, a treść statutu decyduje o tym, czy członkami spółdzielni mogą być wyłącznie osoby fizyczne bądź wyłącznie osoby prawne, czy też fizyczne i prawne (…) Spółdzielnia ma pełną swobodę ustanawiania w statucie wymagań, jakim muszą odpowiadać osoby ubiegające się o członkostwo (A. Stefaniak [w:] Komentarz do ustawy – Prawo spółdzielcze [w:] Prawo spółdzielcze. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, wyd. XIV, Warszawa 2018, art. 15). Przepisy p.s. nie wprowadzają więc w tym względzie żadnych ograniczeń. Rozstrzygający jest statut spółdzielni, który powinien określać m.in. zasady i tryb przyjmowania członków, wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków (art. 5 § 1 pkt 5 p.s.).

Odmiennie kształtuje się natomiast sytuacja w przypadku spółdzielni działających na podstawie ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników. Członkami takiej spółdzielni może być jedynie określona kategoria osób fizycznych i prawnych prowadzących gospodarstwo rolne, działalność rolniczą lub działalność związaną z produktami rolnymi ściśle określoną w art. 4 ust. 1 tej ustawy. Wydaje się, że gmina jako jednostka samorządu terytorialnego nie mieści się w tej grupie, dlatego nie może być członkiem spółdzielni działającej na podstawie ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników.

Z uwagi na potencjał organizacyjny, techniczny i kadrowy, doświadczenie, a także posiadane zaufanie publiczne, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przewiduje, że gminy będą głównym inicjatorem i koordynatorem działań w zakresie zakładania i funkcjonowania spółdzielni energetycznej. Praktycznie, gmina może uczestniczyć poprzez jednostkę samorządu terytorialnego (JST) czy też spółką gminną.

Z punktu widzenia samorządu, umożliwienie obrotu energią  elektryczną pomiędzy członkami spółdzielni czyni spółdzielnię bardzo atrakcyjną dla działań na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców i rozwoju gminy. Spółdzielnia umożliwia korzyści tym, którzy nie mieli dotychczas możliwości prowadzenia działalności na zasadzie prosumenta indywidualnego. Mechanizm obrotu energii elektrycznej w ramach spółdzielni jest atrakcyjny dla wszystkich członków w obliczu rosnących cen, ponieważ obrót ten ogranicza koszty dostaw energii dla wszystkich zaangażowanych.

Warto również podkreślić, że we wielu gminach wiejskich, to właśnie gmina jest największym producentem i konsumentem energii elektrycznej, a więc to gmina w dużej mierze kształtuje lokalny rynek energii i może być impulsem dla jego rozwoju. Jednak rola gminy również, to również animacja i mobilizacja osób fizycznych i prawnych do rozważenia możliwości i korzyści, które spółdzielnia energetyczna może przynieść mieszkańcom. Warto pamiętać, że spółdzielnie energetyczne nie powstaną bez animacji i wsparcia, w szczególności na etapie, na którym jeszcze nie ma funkcjonujących spółdzielni energetycznych w Polsce. Animacyjna rola gminy w kształtowania lokalnego rynku energii nie przesądza o udziale gminy lub jej jednostek organizacyjnych w spółdzielni energetycznej.

Spółdzielnie energetyczne różnią się od klastrów energetycznych tym, że mają osobowość prawną z wszelakimi konsekwencjami tego faktu.

Polityczne priorytety, programy wsparcia oraz regulacje prawne dotyczące spółdzielni energetycznych w innych krajach Unii Europejskiej, w tym też w Polsce, są kształtowane przez Dyrektywę Unii Europejskiej w sprawie Odnawialnych Źródeł Energii (w skrócie “RED II”). Spółdzielnie energetyczne nie zostały wyszczególnione expressis verbis w tej dyrektywie, która w art. 2 pkt 16 odnosi się do „społeczności energetycznych” jako podmiotu prawnego dla realizacji wspólnych lub opartych na współpracy prosumenckiej przedsięwzięć w zakresie OZE, o czym mowa poniżej (Art. 2, pkt 16):

W polskiej polityce, programach i regulacjach prawnych, spółdzielnie energetyczne są traktowane jako rodzaj „społeczności energetycznej”, która jest zgodna z Dyrektywą RED II. Na ten moment, nie ma w naszym kraju przepisów prawnych umożliwiających tworzenie innych rodzajów „społeczności energetycznych”.

Ponad 20-letnie doświadczenia ze spółdzielniami energetycznymi w Niemczech wykazuje, że polityka krajowa, zachęty i regulacje prawne odgrywają kluczową (być może decydującą) rolę w kształtowaniu roli spółdzielni energetycznych w lokalnej produkcji energii w oparciu o OZE, determinując równocześnie koszty i korzyści działalności w ramach tej formy prawnej.

W Niemczech polityka krajowa jednak opiera się na taryfach gwarantowanych dla spółdzielni energetycznych, a zatem nie można mówić o kształtowaniu lokalnego rynku energii w Niemczech, a jedynie o lokalnej produkcji energii w oparciu o OZE.  Ze względu na pewną stopę zwrotu wynikającą z prowadzonej polityki taryf gwarantowanych, spółdzielnie energetyczne są postrzegane w Niemczech jako bezpieczne inwestycje i w związku z tym stanowią instrument dla wspomagania rozwoju na szczeblu lokalnym. Oznacza to, że spółdzielnie energetyczne w Niemczech muszą wprowadzać do sieci całą energię elektryczną produkowaną przez siebie. Członkowie spółdzielni energetycznej nie mają możliwości prowadzenia prosumenckiej działalności polegającej na obrocie energią elektryczną wewnątrz spółdzielni. Pomimo priorytetu „społeczności energetycznej” w polityce energetycznej i regulacjach prawnych Unii Europejskiej, w Niemczech nie ma możliwości obrotu energii elektrycznej ani jej współdzielenia w pomiędzy członkami spółdzielni.

W Polsce, przyjęto zupełnie inny model spółdzielni energetycznej bez taryf gwarntowanych, który opiera się na rozwoju lokalnego rynku energii czyli umożliwianie obrotu energii elektrycznej w obrębie spółdzielni energetycznej. Takich rozwiązań nie ma w ustawodawstwie niemieckim, a więc pod względem rozwoju lokalnego rynku energii, niemieckie doświadczenia nie są przydatne dla nas w Polsce. W Polsce kształtujemy własny, autorski model spółdzielni energetycznej.

Spółdzielnia jako podmiot może pełnić rolę „hubu”, zbierającego dane pomiarowe od członków spółdzielni, zakładając że członkowie spółdzielni energetycznej mogą „dzielić się” wyprodukowaną energią w celu pokrycia potrzeb własnych. Obrót wewnętrzny jest realizowany bez potrzeby posiadania koncesji „na obrót energią elektryczną”. Spółdzielnia jest też podmiotem, który rozlicza się zewnętrznie z dostawcą energii na terenie, na którym funkcjonuje.

Obrót energią elektryczną pomiędzy członkami danej spółdzielni energetycznej nie podlega koncesjonowaniu. Zatem o sposobie wewnętrznych rozliczeń pomiędzy poszczególnymi członkami (tj. producentami i odbiorcami energii) zdecyduje sama spółdzielnia energetyczna. Zasady rozliczeń członków spółdzielni energetycznej powinny zostać uregulowane w regulaminie przewidzianym w statucie spółdzielni lub drodze uchwały. Czyli to członkowie spółdzielni ustalają wspólnie jak będą się rozliczać z wyprodukowanej i zużytej w ramach spółdzielni energii. Praktyczne doświadczenia wskazują, że najlepszy sposób na regulowanie wewnętrznych rozliczeń jest za pośrednictwem umów spółdzielnia-członek. Nie musi to stanowić elementu statutu, bo to będzie utrudniać elastyczne reagowania na zmiany na rynku energii. Kluczowe jest wypracowanie i przyjęcie modelu rozliczeń wewnętrznych, który jest dopasowany do potrzeb, uwarunkowań i możliwości podmiotów wchodzących w skład spółdzielni.

Oczywiście należy przeanalizować różne warianty i wybrać ten, który będzie najbardziej odpowiadał danej społeczności. Jednym z takich możliwych wariantów może być zakup przez spółdzielnię energetyczną energii elektrycznej od wszystkich wytwórców należących do danej spółdzielni a następnie odsprzedaż do odbiorców z tej spółdzielni. Wszystkie dane niezbędne do takiego rozliczenia (ilość energii elektrycznej wprowadzona do sieci przez poszczególnych wytwórców, ilość pobranej energii przez poszczególnych odbiorców, stawki taryfowe) powinny zostać dostarczone przez sprzedawcę energii w ramach okresowego rozliczenia. Rolą spółdzielni będzie ustalenie ile należy zapłacić wytwórcom (uwzględniając różnego rodzaju technologie i wielkość instalacji) oraz ile powinni zapłacić odbiorcy (uwzględniając ich dotychczasowe koszty) aby wszyscy członkowie spółdzielni energetycznej odnosili korzyści.

Przepisy jasno określają, który podmiot i na jakich zasadach może sprzedawać energię elektryczną. Co do zasady są to podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą w tym zakresie. Jeśli podmiot nie prowadzi dzielności gospodarczej (np. osoba fizyczna będąca dziś prosumentem, lub jednostka samorządu terytorialnego), taki podmiot również w spółdzielni energetycznej jeśli nie będzie prowadził działalności gospodarczej, nie będzie mógł dokonywać sprzedaży. Natomiast będzie mógł przekazywać swoje nadwyżki energii dla pozostałych członków spółdzielni oraz obierać energię (czy 100%; czy tak jak w przypadku prosumentów 70-80%) w okresach kiedy jego instalacja nie będzie pracowała. Wówczas to inni członkowie spółdzielni powinni ponieść koszty wytworzenia tej ilości energii elektrycznej lub pozyskania z rynku.

Obrót energią w ramach spółdzielni energetycznej  co do zasady powinien polegać na przeniesieniu kosztów wytworzenia energii na odbiorców bez generowania dodatkowej marży. Zatem tego rodzaju działalność nie będzie typową dzielnością gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorstwa energetyczne, które kupują energię taniej i sprzedają ją drożej osiągając zysk. Dlatego obrót energią w ramach spółdzielni energetycznej (wykonywany np. przez zarząd spółdzielni lub inny do tego powołany podmiot), zgodnie z celem założenia spółdzielni, nie powinien przynosić dla tego podmiotu dochodu a jedynie umożliwić sprawiedliwą dystrybucję korzyści wśród członków danej spółdzielni.

Podstawą dokonywania rozliczeń pomiędzy członkami spółdzielni energetycznej będą dane przekazywane przez sprzedawcę[1] zobowiązanego lub wybranego.

[1] art. 38c ust. 9 ustawy OZE: Sprzedawca, o którym mowa w art. 40 ust. 1a, informuje spółdzielnię energetyczną o ilości rozliczonej energii, o której mowa w ust. 3, zgodnie z okresami rozliczeniowymi przyjętymi w umowie kompleksowej, oraz przesyła spółdzielni energetycznej szczegółowe zestawienie ilości rozliczonej energii z podziałem na poszczególnych jej członków

Obrót energią elektryczną w celu „dzielenia się”  pośród członków spółdzielni energetycznej nie jest zaliczony do sprzedaży, która jest obwarowana wymogiem koncesji. Możliwość obrotu energii elektrycznej w ramach spółdzielni energetycznej to jeden z elementów regulacji, która Polska zobowiązała się implementować jako konsekwencji dyrektywy Unii Europejskiej RED II.

Nie. Zasady opodatkowania dzielności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, VAT, itp. nie zmieniają się

Zgodnie z założeniem spółdzielni energetycznej, obrót energią elektryczną pomiędzy członkami spółdzielni nie ma na celu generowanie zysków w postaci marży, ale umożliwienie optymalną dystrybucję korzyści wśród członków spółdzielni. Co do zasady Spółdzielnia nie ma być miejscem generowania nowej działalności gospodarczej gminy rozumianej jako centrum generowania marży. Członkowie spółdzielni energetycznej ustalają zasady rozliczania obrotu energii elektrycznej pomiędzy sobą. Różne modele są możliwe.

Tak. Z przepisów odnośnie spółdzielni wynika, że prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni energetycznej są dla wszystkich członków równe. Podstawową zasada, wynikająca z przepisów ustawy – Prawo spółdzielcze, stanowi, że Prawa i obowiązki wynikające z członkostwa w spółdzielni są dla wszystkich członków równe (art. 18 par. 1). Ogólne prawa i obowiązki członków spółdzielni są także określone w tej ustawie – jak np. prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej, czy obowiązek przestrzegania przepisów prawa, postanowień statutu i opartych na nich regulaminów. Natomiast w statucie spółdzielni energetycznej możliwe jest określenie szczególnych praw i obowiązków jej członków.

Na ten moment nie ma takiej możliwości i raczej nie przewiduje się takie możliwości w pracach legislacyjnych. Niewątpliwie sprzedaż nadwyżek energii elektrycznej do sieci przez spółdzielnię energetyczną uczyniłoby ją bardzo atrakcyjną formą działalności. Natomiast należy pamiętać, że celem spółdzielni energetycznej to przede wszystkim poprawa jakości życia na wsi wśród środowisk, które dotychczas nie mogły skorzystać z indywidualnych rozwiązań prosumenckich. Należy również mieć na uwadze, że możliwość sprzedaży nadwyżek przyniesie ze sobą realne zagrożenie tworzenia spółdzielni energetycznych wyłącznie jako przedsięwzięcie wykorzystujące przepisy do działalności spekulacyjnej np. przeznaczenie 5 % wyprodukowanej energii elektrycznej do obrotu wewnętrznego, a 95 % do sprzedaży do sieci. Obecne regulacje zakładają maksymalizowanie autokonsumpcji poprzez optymalizowanie równowagi pomiędzy produkcją a konsumpcją energii elektrycznej członków spółdzielni energetycznej, przynosząc im w ten sposób konkretne i wymierne korzyści.

Należy pamiętać, że pierwsze spółdzielnie energetyczne są dopiero na etapie organizowania się. Dopiero po pewnym czasie od uruchomienia pierwszych spółdzielni będzie możliwe określenie jakie zmiany w przepisach należy wprowadzić, aby poprawić ich funkcjonowanie, w tym opłacalność. Obowiązujące przepisy prawa w zakresie funkcjonowania spółdzielni energetycznych stawiają na efektywne zarządzanie energią wyprodukowaną w ramach spółdzielni energetycznej. Oznacza to, że największe korzyści we wspólnym wytwarzaniu i zużywaniu energii elektrycznej będzie miała ta spółdzielnia, która będzie na bieżąco dostosowywała produkcje do zapotrzebowania energetycznego swoich członków i nie będzie oddawała części nadwyżek w postaci opustu.

Wysokość przychodów na jakie może liczyć dziś wytwórca energii elektrycznej od swoich odbiorców (równowartość ceny energii elektrycznej + części kosztów zmiennych dystrybucji – przy założeniu godzinowego zbilansowania) jeśli zdecyduje się na wspólne rozliczanie w ramach spółdzielni energetycznej, wydaje się najbardziej atrakcyjną pod względem finansowym formą działalności. Dodatkowo należy pamiętać o możliwości uzyskania wsparcia inwestycyjnego oraz nieograniczony okres obowiązywania zasad rozliczeń w ramach spółdzielni energetycznej.

Aktualne wersja projektu znajduje się na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego.

https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12341450/katalog/12748902#12748902

Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego jest obowiązany niezwłocznie zawrzeć ze spółdzielnią energetyczną umowę o świadczenie usług dystrybucji.

Obrót energii elektryczne wewnątrz spółdzielni odbywa się na zasadach uzgodnionych pomiędzy spółdzielcami. To spółdzielcy mogą wybrać najbardziej korzystny dla nich model biznesowy dla funkcjonowania lokalnego rynku energii jakim jest obrót energii elektrycznej pomiędzy spółdzielcami.  W początkowe fazie, przy nie wielkiej liczby spółdzielców, rozliczenia mogą być wykonywane „ręczne”, ale docelowo niezbędny jest system informatyczny.

Ustawowo sprzedawcy energii w zakresie udostępniania danych pomiarowych, mają obowiązek wskazać dane na podstawie których spółdzielnia energetyczna mogłaby spróbować zaplanować zapotrzebowanie na energię oraz dostosować do niego produkcję. Natomiast od strony praktycznej wskazane jest wykorzystanie narzędzi informatycznych.

Aktualnie montowane licznik zdalnego odczytu umożliwiają rejestrowanie danych z częstotliwością zbliżoną do rzeczywistej (z częstotliwością minimum co 15 min). Są również oferowane rozwiązania, teleinformatyczne, które umożliwiają odczyt i przesył informacji we wskazane miejsce, czyli np. do ośrodka decyzyjnego odpowiedzialnego w spółdzielni energetycznej za sterowanie ilością produkowanej energii lub zużyciem energii przez niektóre urządzenia.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi udostępniło 2 prezentacje

• Prezentacja: „Spółdzielnia energetyczna – co to właściwe jest?”[1]
• Prezentacja: „Spółdzielnia energetyczna jako element lokalnego rynku energii” z konferencji Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa[2]

[1] https://powietrze.opolskie.pl/wp-content/uploads/2021/04/4_Spoldzielnie-energetyczne-szansa-na-rozwoj-obszarow-wiejskich.pdf

[2]https://www.kowr.gov.pl/uploads/pliki/oze/szkolenia%20oze/konferencja/4.%20Sp%C3%B3%C5%82dzielnia%20energetyczna%20jako%20element%20lokalnego%20rynku%20energii.pdf

Korzyści i zachęty dla spółdzielni energetycznych wynikają z zapisów wprowadzonych do prawa energetycznego, tj. zgodnie z art. 38c pkt 13 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii – brak opłaty OZE, brak opłaty mocowej, brak opłaty kogeneracyjnej, brak akcyzy przy mocy zainstalowanej OZE nie większej niż 1MW).

Na pierwszy rzut oka, magazynowanie energii elektrycznej w sieci jest mniej atrakcyjne dla spółdzielni energetycznych (współczynnik 0,6) w porównaniu do prosumentów indywidualnych (współczynnik 0,7 – 0,8). Wydawałoby się, że zmiana współczynnika magazynowania na korzyść spółdzielni energetycznej uczyniłaby tą formę zdecydowanie bardziej atrakcyjną. Należy jednak mieć na uwadze, że regulacje dotyczące prosumentów indywidualnych w obecnym kształcie nie zostaną utrzymane, m.in. dlatego że błędnie przyjęło się, że sieć ma za zadanie magazynować niewykorzystaną energię elektryczną.

W przyszłości, kluczem będzie maksymalizacja autokonsumpcji, a wszelkiego rodzaju „przemywiarowania” instalacji (potrzebuję rzeczywiści 10 kW, ale założę 15kW, bo i tak zmagazynuję w sieci) stracą sens ekonomiczny. Zmiany współczynnika, nie są obecnie rozważane, tym bardziej że model rozliczeniowy spółdzielni energetycznej nie jest limitowany czasowo.  Należy pamiętać, że współczynnik 0,6 dla spółdzielni energetycznych jest zapisany ustawowo i nie wiąże się z ograniczeniami czasowymi (tak jak w przypadku prosumentów indywidualnych).

Aktualnie nie jest rozważane podwyższenie współczynnika opustu dla spółdzielni energetycznych. Należy pamiętać, że spółdzielnia energetyczna ma większą niż prosumenci indywidualni możliwość elastycznego działania, w tym zarządzania produkowaną i zużywaną w ramach spółdzielni energią.  Mogą do niej należeć podmioty o różnym profilu wytwarzania i wykorzystania energii elektrycznej, w związku z tym w ramach spółdzielni istnieje bardzo duża szansa na zbilansowanie bieżącej produkcji energii do aktualnego zapotrzebowania. Tym samym przy dobrze zarządzanej produkcji oraz konsumpcji energii opusty mogą w ogólne nie być naliczane. Wysokość opustu ma zachęcić SE do jak największej autokonsumpcji, zaś wykorzystanie sieci jako magazynu energii powinno być minimalne. Dlatego tak istotne jest rozpoznanie wielkości i zmienności zapotrzebowania na energię przez spółdzielnie energetyczną i dopasowanie do tego odpowiednich instalacji OZE.

Spółdzielnie energetyczne mogą być zakładane jedynie w przypadku gmin wiejsko-miejskich albo wiejskich. Gminy mogą ale nie muszą być członkami spółdzielni energetycznej. Nie przewiduje się korzyści dla gmin z tytułu udziału w spółdzielni energetycznej. Zachęty i przywileje zostały zdefiniowane w ustawie regulującą spółdzielnie energetyczne.

Polska przeżywa w ostatnich latach boom „prosumentów indywidualnych” w zakresie odnawialnych źródeł energii, szczególnie w odniesieniu do fotowoltaiki dzięki programom dotacyjnym na szczeblu krajowym i regionalnym. Rząd jednak  ograniczy zachęty i wypracowuje sposoby skłonienia prosumentów indywidualnych do pokrywania kosztów magazynowania energii (koszty ponoszą sprzedawcy energii elektrycznej). Warto zauważyć, że wiele gmin, w tym gminy uczestniczące w projekcie RENALDO, inwestowały w odnawialne źródła energii w formule „prosumenta indywidualnego”. Dzięki temu, we wielu przypadkach prosumenci w znacznym stopniu zaspakaja swoje potrzeby energetyczne.

Na dzień dzisiejszy, korzyści dla prosumentów indywidualnych są bardziej atrakcyjne niż korzyści wynikające z przynależności do spółdzielni energetycznej. Dlatego też spółdzielnie energetyczne stanowią przede wszystkim szansę dla tych, którzy nie mogli dołączyć do grona prosumentów indywidualnych w ostatnich latach (np. ponieważ nie są właścicielami nieruchomości).

Rozważając korzyści spółdzielni energetycznej jako prosumenta zbiorowego, należy mieć na uwadze fakt, że (1) w spółdzielni energetycznej nie ma ograniczeń czasowych w zakresie zachęt, przywilejów ustawowych tak jak to ma miejsce w przypadku prosumentów indywidualnych; (2) tworząc lokalny rynek energii w formie spółdzielni energetycznej zabezpieczamy dostawy energii elektrycznej, kształtujemy korzystne ceny energii w obliczu rosnących cen energii elektrycznej dostarczanej przez sprzedawców energii, (3) samorządy mogą przeznaczyć nadwyżki wyprodukowanej przez siebie energii nie tylko na autokonsumpcję, ale również dla potrzeb osób wykluczanych energetycznie.

Spółdzielnia energetyczna to rozwiązanie zgodne z pojęciem „społeczności energetycznych OZE” zawartym w Dyrektywie UE RED II, które zostało dokładnie określone w ustawie OZE. Spółdzielnia jest traktowana jako forma tzw. prosumenta zbiorowego OZE.

W Polsce, ustawodawca określił precyzyjny mechanizm rozliczeniowy dla Spółdzielni Energetycznej zbliżony do systemu opustów prosumenckich, który jest bardzo korzystny dla Spółdzielni Energetycznej. Warto zaznaczyć, że system opustów dla prosumentów indywidualnych zakończy się z dniem 31.03.2022 (patrz niżej), natomiast w przypadku Spółdzielni Energetycznych będzie on kontynuowany w nieco zmodyfikowanej formie.

Kluczowym elementem który wyróżnia spółdzielnie energetyczną na tle innych społeczności energetycznych i rozwiązań zbiorowych (takich jak np. klastry) jest model rozliczeń dokładnie sprecyzowany w ustawie OZE. Zgodnie z intencją ustawodawcy, rolą spółdzielni energetycznych jest tworzenie przez uczestniczących spółdzielców lokalny rynek energii w oparciu o rozproszone OZE, w sposób który zapewnia jego uczestnikom dostęp do energii po konkurencyjnych cenach.

Spółdzielnia energetyczna to narzędzie dla bilansowania produkcji energii z potrzebami własnymi członków spółdzielni energetycznej. W uproszczeniu energia elektryczna wytworzona w jednym punkcie poboru i zużyta w innym punkcie poboru na potrzeby własne w zdefiniowanej spółdzielni energetycznej, traktowana jest jako energia na potrzeby własne w stosunku do której nie nalicza się opłat za usługę dystrybucji, których wysokość zależy od ilości pobranej energii elektrycznej przez wszystkich wytwórców i odbiorców spółdzielni energetycznej.

Indywidualne korzyści z udziału w lokalnym rynku energii w ramach Spółdzielni Energetycznej wynikają przede wszystkich z oszczędności uzyskanych poprzez rozliczanie zbiorowe oparte na bilansowaniu produkcji i konsumpcji energii, tj. auto-konsumpcji. Ponadto od w/w energii elektrycznej nie nalicza się takich opłat jak: opłata OZE, opłata mocowa, opłata kogeneracyjna oraz nie stosuje się obowiązków umarzania świadectw pochodzenia, czyli tzw. zielonych, błękitnych i białych certyfikatów.

Rozliczenie tej energii następuje w cyklach godzinowych. Nadwyżka godzinowa energii wprowadzonej do sieci w stosunku do pobranej z sieci rozliczana jest przez sprzedawcę zobowiązanego w systemie 1:0,6^[1], natomiast niedobory są po prostu kupowane przez spółdzielnię energetyczną od sprzedawcy zobowiązanego, który dokonuje rozliczeń spółdzielni jako całość.

Opisany model rozliczeń jest korzystny dla członków spółdzielni energetycznej, ponieważ energia wprowadzona do sieci i pobrana z sieci przez wszystkich członków spółdzielni traktowana jest jako potrzeby własne, od których nie nalicza się wielu opłat, natomiast nadwyżka godzinowa rozliczana jest przez sprzedawcę w stosunku 1:0,6. Taka mechanizm powoduje, że najkorzystniejszy model spółdzielni powinien uwzględniać w jak największym stopniu autokonsumpcję w profilu godzinowym, czyli pokrycie zapotrzebowania spółdzielni  własną produkcją energii.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi aktywnie wspiera inicjatywy Spółdzielni Energetycznych, co działa na ich korzyść. W Krajowym Planie Odbudowy (KPO) przewidziane zostały programy wspierające finansowo Spółdzielnie Energetyczne. Spółdzielnie Energetyczne jako lokalne społeczności energetyczne są postrzegane jako element transformacji rynku energii.

Kolejnym czynnikiem przemawiającym za powstawaniem Spółdzielni Energetycznych jest sytuacja rynkowa na rynku energii, drożejące ceny uprawnień do emisji CO₂ oraz drożejące ceny energii elektrycznej i jej dystrybucji. Są to najistotniejsze biznesowe bodźce dla organizacji Spółdzielni Energetycznych. Po zakończeniu okresu zwrotu z inwestycji, koszty energii w spółdzielni energetycznej będą się kształtowały na poziomie ok. 10-20% obecnych kosztów energii a energia będzie pochodziła w minimum 70% z OZE (wymóg ten nie jest łatwy do osiągnięcia).

Kluczowa sprawa dla określenia korzyści indywidualnych z przynależności do Spółdzielni Energetycznej wynika z możliwości i potencjału optymalizowania bilansu energii, co wymaga z kolei dobranie optymalnego składu spółdzielców pod kątem bilansowania produkcji i konsumpcji energii.

Należy również uwzględnić fakt, że Spółdzielnia Energetyczna będzie miała trudności w pokryciu w skali roku, 70% potrzeb własnych z własnej produkcji energii z odnawialnych źródeł energii. Wskaźnik ten jest trudny do spełnienia w przypadku wytwarzania energii elektrycznej jedynie w oparciu o źródła fotowoltaiczne PV, dlatego przy projektowaniu spółdzielni energetycznych należy brać pod uwagę konieczność zastosowania innych źródeł np. biogazowni lub instalacji biomasowej.

[1] Na ten moment (31.01.2022) brak rozporządzenia w tym zakresie i jednoznacznej interpretacji w/w przepisów, natomiast znane są intencje Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w tym zakresie.

Gminy powinny być moderatorami i animatorami procesów podnoszących jakość życia mieszkańców na swoim terenie. Tworzenie i wzmacnianie lokalnych rynków energii jest przykładem takiego procesu. Odnośnie spółdzielni energetycznych, gminy mogą je tworzyć, być członkami, ułatwiać ich powstawanie zachęcanie lokalnie działających osób i podmiotów do łączenia się w przedsięwzięciu budowania lokalnego rynku energii. Gminy zgodnie z prawem odpowiedzialne za sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym oraz zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Oznacza to, że sprawy zaopatrzenia mieszkańców w energię elektryczną i cieplną oraz paliwa gazowe, a także sprawy ochrony środowiska z tym związanych należy zaliczyć do spraw, którymi samorząd powinien się zajmować.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) i Ministerstwo Rozwoju (MR) pracują nad różnymi formami prawnymi i organizacyjnymi dla społeczności energii odnawialnej zgodnie z Dyrektywą RED II, a więc spółdzielnie energetyczne nie są przewidzianej jako jedyna forma społeczności energii odnawialnej. Na ten moment formuła spółdzielni energetycznej jest najkonkretniej zdefiniowana forma społeczności energii odnawialnej w Polsce. Konkretne przepisy dotyczące innych form „społeczności energetycznych” nad którymi pracują MKiŚ i MR nie zostały jeszcze przekazane do uzgodnień międzyresortowych.

Beneficjenci spółdzielni energetycznej są określeni jako grupy docelowe w programach rozwoju wsi i rolnictwa (rolnicy, mieszkańcy wsi, gminy). Jednak ustawodawca nie określa, kto może być, a kto nie może być członkiem spółdzielni energetycznej. Członkowie spółdzielni energetycznych mogą ubiegać się indywidualnie o dofinansowanie swoich instalacji na ogólnych zasadach ogłaszanych programów wsparcia jak np.

• Agroenergia,
• Mój Prąd,
• Regionalne Programy Operacyjne,
• Krajowy Program Operacyjnych Infrastruktura i Środowisko (oraz jego następca)
• Krajowy Plan Odbudowy -Przewiduje wsparcie dla spółdzielni energetycznych jako społeczności wspólnie ubiegających się o sfinansowanie instalacji odnawialnych źródeł energii

W ramach Planu Strategicznego, za który odpowiada MRiRW planowane jest wsparcie dla najmniejszych instalacji OZE (biogazownie rolnicze i małe elektrownie wodne), które z jednej strony bezpośrednio wspierają produkcje rolniczą, a z drugiej tego rodzaju technologie umożliwiają sterowanie produkcją energii.

W ramach Planu Strategicznego, za który odpowiada MRiRW planowane jest wsparcie dla najmniejszych instalacji OZE (biogazownie rolnicze i małe elektrownie wodne), które z jednej strony bezpośrednio wspierają produkcje rolniczą, a z drugiej tego rodzaju technologie umożliwiają sterowanie produkcją energii.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) planuje wprowadzenie przepisu dla Organizatorów Sieci Dystrybucyjnych (OSD), którzy mieliby rozwijać magazynowanie energii tam, gdzie kończy się sieć, w celu zwiększenia elastyczności. Pozwoli to na: (1) budynkom wielorodzinnym ze wspólną instalacją stać się prosumentami; oraz (2) budynkom w różnych lokalizacjach stać się prosumentami dzięki wirtualnego net meteringu. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie  przewiduje, by spółdzielnie energetyczne, przynajmniej na początkowym etapie, tworzyły własną infrastrukturę sieciowej, ponieważ powinny on być nastawione na optymalniejsze wykorzystanie istniejących urządzeń i sieci.

Trudno wyobrazić sobie aby aktualni operatorzy systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych powierzyli by spółdzielniom energetycznym organizowanie dystrybucji na ich sieci. W sytuacji istnienia sieci elektroenergetycznych nie wydaje się zasadne aby spółdzielnia energetyczna organizowała obok własną sieć do dystrybucji energii elektrycznej. Odmiennie sprawa wygląda w przypadku sieci cieplnych i gazowych (biogazowych), które w bardzo niewielkim stopniu pokrywają obszary wiejskie. W tym zakresie spółdzielnia może podjąć się roli organizatora.

Infrastruktura sieci energetycznej, która w wielu częściach kraju wymaga modernizacji, stanowi i będzie stanowiła ograniczenie dla rozwoju lokalnych rynków energii, w tym też spółdzielni energetycznych.  Programy modernizacji sieci energetycznych są zatem priorytetem, natomiast nie ma na ten moment wyartykułowanych priorytetów geograficznych.  Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi nieustannie sygnalizuje konieczność doinwestowania obszarów wiejskich pod względem infrastruktury energetycznej, jednak ostatecznie podmiotami decyzyjnymi w tej sprawie są operatorzy sieci dystrybucyjnych.

Ważnym ograniczeniem dla rozwoju lokalnych rynków energii jest długi czas oczekiwania na podłączenie instalacji energii odnawialnej do sieci energetycznej.  Zgodnie z art. 38d operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego jest obowiązany niezwłocznie zawrzeć ze spółdzielnią energetyczną umowę o świadczenie usług dystrybucji.

Aktualnie zgłoszono propozycję zmiany tego przepisu, tak aby umowy na świadczenie usług dystrybucji obowiązywały z członkami spółdzielni energetycznej (odbiorcami końcowymi), a nie z samą spółdzielnią jako formą organizacyjną. Ponadto zaproponowano wprowadzenie wymogu dla operatora systemu dystrybucyjnego aby nie było możliwości odmowy przyłączenia do sieci instalacji, które będą działać w ramach spółdzielni energetycznej, gdy moc tych instalacji nie będzie wyższa od łącznej mocy przyłączeniowej wynikającej z wydanych warunków przyłączenia wszystkim członkom danej spółdzielni.

Polska jest zaangażowana w promowanie i wdrażanie spółdzielni energetycznych, a także odnawialnej źródeł energii (OZE) w ramach swojego politycznego zobowiązania do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu oraz Europejskiej Polityki Energetycznej. To zobowiązanie polityczne zostało przełożone na krajowe programy związane z rozwojem wsi i rolnictwa oraz odnawialnymi źródłami energii, które mają być wspierane finansowo ze środków UE przeznaczonych na ten cel w Krajowym Planie Odbudowy (KPO), Programie Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-7 (PROW) i innych programach.

Realizacja idei spółdzielni energetycznych na terenach wiejskich będzie w najbliższych latach wspierana przez korzystne przepisy prawne, programy wsparcia, w także finansowanie z programów pomocowych. Trwają wciąż prace nad zmianami w polskim prawie energetycznym. Jednak zachęty i regulacje związane z przekładaniem zobowiązań wynikających z dyrektywy RED II nie zostały jeszcze ostatecznie określone. Dotyczy to regulacji i zachęt odnoszących się również do spółdzielni energetycznych. Nie zostały jeszcze wprowadzone wszystkie rozporządzenia wykonawcze, w szczególności te wymienione w art. 38c, poz. 14, który odnosi się do spółdzielni energetycznych.

Ustawa mówi o 3 sąsiadujących gminach-ale odnosi się to do członków spółdzielni działających na terenie 3 sąsiadujących gmin.

Zgodnie z interpretacją Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, działania mają wspierać lokalne działania. Wymóg ustawowy jest taki, że spółdzielnia musi funkcjonować na terenie objętym przez jednego operatora sieci elektrycznej. Liczy się lokalizacje łącza.

Ograniczenia działalności spółdzielni wynikają z prawa spółdzielczego, a więc spółdzielnie może świadczyć inne usługi za zgodą spółdzielców.

Tak. Tylko z OZE. Spółdzielnia nie może organizować obrotu energię elektryczną produkowaną ze źródeł kopalnianych.

Spółdzielnia energetyczna to organizacja z osobowością prawną, w której osoby prawne i fizyczne mogą łączyć się w celu dzielenia się zarówno korzyściami jak i kosztami produkcji i zużycia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii.

Działając zbiorowo, członkowie spółdzielni obniżają koszty energii, której zużywają i zapewniają sobie ciągłość dostaw. Z kolei, członkowie którzy produkują energię ze źródeł odnawialnych (najczęściej z fotowoltaiki), mają zapewnionych odbiorców w spółdzielni. Członkowie spółdzielni są właścicielami i użytkownikami instalacji energetycznych lub są współwłaścicielami instalacji które zostały zbudowane przez spółdzielnię.

Zgodnie ze statutem, członkowie spółdzielni mają wpływ na strategię oraz kierunek rozwoju spółdzielni i też współdecydują o formule rozliczeń wewnątrz spółdzielni. W przypadku rozliczeń spółdzielców, koszty zużycia energii są dzielone między wszystkimi członkami spółdzielni w porównaniu do ich indywidualnego zużycia. W modelu, w którym dzielimy spółdzielców na wytwórców i odbiorców, oszczędności dla całej spółdzielni energetycznej wynikają z faktu, że spółdzielcy-producenci zaspakajają potrzeby spółdzielców-konsumentów, bilansując produkcję i konsumpcję energii elektrycznej na ile to możliwe. Tym mniej nadwyżek produkcji odprowadzanych do sieci elektroenergetycznej i tym mniej poboru energii elektrycznej z sieci w przypadku deficytu, tym mniejsze koszty jednostkowe i tym większe oszczędności.

Koszty te dzielone są na wszystkich członków spółdzielni, przy uwzględnieniu ich indywidualnego zużycia energii. Przykładowo, jeśli spółdzielnia energetyczna ma 100 członków i zużywa 1000 kWh energii elektrycznej miesięcznie, a członek spółdzielni zużywa 50 kWh energii elektrycznej miesięcznie, a uzgodniono, że koszty są dzielone proporcjonalnie do ich użycia, to ten członek jest odpowiedzialny za 5% ogólnych kosztów spółdzielni (50 kWh / 1000 kWh). Spółdzielcy mogą przyjąć inną formułą rozliczeń, która uwzględnia inwestycje w zwiększenie mocy produkcyjnych czy też ulgi dla członków, którzy znajdują się w trudnej sytuacji życiowej

Spółdzielcy-producenci to osoby albo organizacje, które produkują energię elektryczną ze źródeł OZE na potrzeby spółdzielni. W przypadku rozliczeń wewnętrznych dla tej grupy członków, osoba czy organizacja taka otrzymuje wynagrodzenie za wyprodukowaną energię, które określa statut spółdzielni lub regulamin zgodny z zapisami statutu. Wynagrodzenie to jest ustalane na podstawie rachunków za energię elektryczną. Wynagrodzenie dla producenta, to koszt dzielony na wszystkich pozostałych spółdzielców.

Spółdzielcy-konsumenci to osoby albo organizacje, które zużywają energię elektryczną, którą dostarcza spółdzielnia energetyczna z instalacji członków lub z instalacji spółdzielni. W przypadku rozliczeń wewnętrznych dla tej grupy członków, osoby i organizacje otrzymują rachunki za zużyte przez nich ilości energii, które są naliczane na podstawie taryf określonych przez spółdzielnię. Koszty te naliczane są na podstawie indywidualnego zużycia energii elektrycznej.

Spółdzielcy-prosumenci to osoby albo organizacje, które jednocześnie produkują energię elektryczną ze źródeł OZE oraz ją zużywają. W przypadku rozliczeń wewnętrznych dla tej grupy członków, koszty produkcji energii są odliczane od rachunków za zużycie energii elektrycznej. W momencie, gdy ilość wyprodukowanej energii elektrycznej przez prosumenta przewyższy jego indywidualne zużycie, nadwyżka jest wykorzystywana przez konsumentów-spółdzielców za pośrednictwem spółdzielni. W ten sposób prosument staje się spółdzielcą-producentem w stosunku do nadmiaru wyprodukowanej energii. W przypadku, gdy ilość ta jest mniejsza niż ilość zużytej energii, prosument ponosi koszty związane z brakiem energii, a także z jej zużyciem.

Szczegółowy zakres rozliczeń i udostępniania danych dla potrzeb rozliczeń wewnątrz spółdzielni jest opisany w Rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 23 marca 2022 w sprawie dokonywania rejestracji, bilansowania i udostępniania danych pomiarowych oraz rozliczeń spółdzielni energetycznych (Dz. U. 2022r poz. 703).

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000703

W podręczniku „Jak założyć i prowadzić Spółdzielnię Energetyczną”, który jest dostępny na stronie Krajowego Ośrodka Wspierania Rolnictwa (KOWR) znajduje się wzór umowy zakupu pomiędzy spółdzielnią a członkiem-wytwórcą (strony 70-78).

https://www.gov.pl/web/kowr/projekt-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii—renewable-your-region—renaldo

Nie. Członek spółdzielni energetycznej niezarejestrowanej w KOWR nie może złożyć wniosku do programu Energia dla Wsi.

W Programie Energia dla Wsi, który realizuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wnioskodawcą może być jedynie powstająca spółdzielnia energetyczna, czyli taka, która jest zarejestrowana w KRS ale jeszcze nie w rejestrze spółdzielni energetycznych prowadzonym przez KOWR. W rozumieniu programu Energia dla Wsi chodzi o spółdzielnię w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648, z późn. zm.) lub spółdzielnia rolników w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz. U. poz. 2073). Przedmiotem działalności spółdzielni zapisanym w statucie musi być wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, w instalacjach odnawialnego źródła energii i równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków. Dodatkowo, spółdzielnia musi oświadczyć, że  zamierza ubiegać się o umieszczenie jej danych jako spółdzielni energetycznej w wykazie, o którym mowa w art. 38f ust. 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2022 poz1378, z późn. zm.).

Jedynie członek spółdzielni energetycznej już wpisanej do rejestru KOWR, może wystąpić z wnioskiem o dofinansowanie.

Należy zapoznać się z programem i regulaminem programu Energia dla Wsi i skontaktować się bezpośrednio z doradcą w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – https://www.gov.pl/web/nfosigw/nabor-wnioskow-2023-energia-dla-wsi

Nie, w większości przypadków założyciele spółdzielni energetycznych nie otrzymują uprzywilejowanej pozycji z uwagi na fakt, że wnoszą kapitał. W spółdzielniach energetycznych, wszystkie osoby członkowskie (prawne i indywidualne) posiadają równe prawo głosu i wpływu na podejmowane decyzje, niezależnie od tego, ile kapitału wnoszą. Zgodnie z prawem spółdzielczym obowiązuje zasada jeden członek, jeden głos.

Walne zgromadzenie członków spółdzielnie może ustalić, że w niektórych przypadkach, członkom, którzy zdecydują się na wniesienie większej ilości kapitału, przysługuje prawo do otrzymania nieznacznie większej części zysków, które spółdzielnia osiągnie w danym okresie. Jednakże, ta “premia” zwykle nie jest znacząca i nie daje uprzywilejowanych pozycji w procesie podejmowania decyzji lub zarządzania spółdzielnią.

Zasada jeden członek, jeden głos wynika z faktu, że spółdzielnie energetyczne charakteryzują się tym, że ich założyciele i członkowie mają wspólny cel, którym jest dostarczanie członkom niedrogiej i zrównoważonej energii, czemu służy rozwijanie infrastruktury energetycznej opartej na odnawialnych źródłach energii. Właśnie dzięki tej wspólnej misji, na której opierają się spółdzielnie energetyczne, członkowie działają na równi i mają równe prawa.

Jedyny wyjątek do reguły jeden członek, jeden głos występuje w przypadku spółdzielni energetycznych tworzonych wyłącznie przez osoby prawne. Nie wynika to z rozmiaru wniesionego kapitału, ale z zapisów statutu spółdzielnie.

Podstawa prawna to Art. 36 § 2 prawa spółdzielczego, który stanowi:

• 2. Każdy członek ma jeden głos bez względu na ilość posiadanych udziałów. Statut spółdzielni, której członkami mogą być wyłącznie osoby prawne, może określać inną zasadę ustalania liczby głosów przysługujących członkom.

W statucie spółdzielni energetycznej, która może mieć tylko osoby prawne – np. same gminy, spółki, można określić, że inaczej będzie się rozkładała siła głosów, n.p. ze spółdzielni składającej się z 10 członków – osób prawnych, można ustalić, że jeden z nich np. Gmina X ma zamiast 1 głosu na Zgromadzeniu 5. Wtedy przy głosowaniu wygląda to tak, że mamy nie 10 głosów, a łącznie 14, a tym samym Gmina X ma większy wpływ decyzyjny. Ustawa nie ogranicza ile może mieć tych głosów dany lub dane podmioty.

Spółdzielnia energetyczna złożona wyłącznie z osób prawnych nie może przyjąć osób indywidualnych. Jeśli spółdzielcy zadecydują, że chcą przyjąć również osoby indywidualne, to musi nastąpić stosowna zmiana statutu, w którym przywraca się zasadę jeden członek, jeden głos.

Więcej:

Stefaniak, A. 2018. Komentarz do ustawy – Prawo spółdzielcze, [w:] Prawo spółdzielcze. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Komentarz, wyd. XIV https://sip.lex.pl/komentarze-i-publikacje/komentarze/komentarz-do-ustawy-prawo-spoldzielcze-w-prawo-spoldzielcze-587374392

Tak, kapitał wniesiony przez członka spółdzielni energetycznej w formie udziałów stanowi część kapitału spółdzielni energetycznej. Gdy ktoś zostaje członkiem spółdzielni energetycznej, ma możliwość wniesienia wkładu finansowego. W ten sposób, członkowie spółdzielni stanowią źródło kapitału potrzebnego do finansowania projektów, inwestycji i działalności operacyjnej spółdzielni energetycznej.

Kapitał wniesiony przez członków spółdzielni przyjmuje różne formy, włącznie z wkładami pieniężnymi, wkładami pracy, pożyczkami bądź gwarancjami finansowymi. Kapitał ten jest z jednej strony wykorzystywany przez spółdzielnię energetyczną jako źródło finansowania i działań prowadzonych przez spółdzielnię, z drugiej strony stanowi on udział członka w działalności spółdzielni, dając mu określone prawa, np. prawo do wypłacania zysków uzyskiwanych przez spółdzielnię, prawo głosu w procesie podejmowania decyzji oraz wpływ na działalność i strategię spółdzielni.

Jeżeli członek spółdzielni energetycznej zdecyduje się na złożenie rezygnacji z członkostwa, zgodnie z przepisami prawa spółdzielczego, spółdzielnia posiada obowiązek zwrotu części lub całości wniesionego przez niego kapitału. Procedury i formy zwrotu kapitału mogą jednak różnić się w zależności od przepisów regulujących działalność spółdzielni energetycznej lub zapisów w statucie.

Może być przykładowo określony okres oczekiwania na zwrot kapitału, podczas którego środki pozostają zdeponowane na rachunku bankowym spółdzielni energetycznej lub wyznaczonej jednostki finansowej. W niektórych przypadkach spółdzielnia może zdecydować się na umorzenie części uprawnień lub zwrot udziałów w przypadku, gdy opuszczenie członkostwa nastąpiło w trakcie danego roku budżetowego lub gdy całkowita wartość zwrotu kończącego członkostwo przekracza ustalony próg.

Warto podkreślić, że spółdzielnia energetyczna zobowiązana jest do spełnienia wszelkich wymagań prawnych związanych ze zwrotem kapitału po zakończeniu członkostwa w spółdzielni. Zwrot kapitału ogranicza się do kapitału wniesionego przez członka spółdzielni.

Tak. Analiza przepisów wykazuje, że są ograniczenia, w szczególności jeśli gmina przystępuje albo przystąpiła do spółdzielni energetycznej jako członek. Zgodnie z ustawą o spółdzielniach, przedstawiciele organów jednostek samorządu terytorialnego (w tym gmin) nie mogą pełnić funkcji w zarządzie, radzie nadzorczej czy też komisji rewizyjnej spółdzielni energetycznej.

W myśl art. 29 ustawy Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 2093), przedstawiciele organów jednostek samorządu terytorialnego, osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych nie mogą pełnić funkcji w organie nadzoru ani zarządzania spółdzielnią energetyczną. Ma to na celu uniknięcie konfliktu interesów, w którym interesy spółdzielni energetycznej mogą być w sprzeczności z prywatnymi interesami przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego lub innych przedsiębiorstw związanych z sektorem energetycznym.

Gmina może być reprezentowana w organach spółdzielni energetycznej przez wskazane przez odpowiedni organ gminy osoby. Istnieją jednak w tym zakresie ograniczenia, wynikające z przepisów antykorupcyjnych, które zakazują niektórym kategoriom osób podejmowania określonej działalności czy też sprawowania określonej funkcji.

Na podstawie zapisów ustawy antykorupcyjnej osobą taką nie może być w przypadku zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni:

1. wójt (burmistrz, prezydent miasta),
2. zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
3. skarbnik gminy,
4. sekretarz gminy,
5. kierownik jednostki organizacyjnej gminy,
6. członek organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi,
7. inna osoba wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Zakaz ten nie przewiduje żadnych odstępstw, również w sytuacji, w której członkiem spółdzielni jest gmina, a jedna z wymienionych wyżej osób jest przez nią wskazywana do jej reprezentacji. Jeśli gmina jest członkiem spółdzielni energetycznej, to osoby z wymienionych grup nie mogą być również członkami indywidualnymi spółdzielni energetycznej ponieważ można domniemywać, że czerpią korzyści osobiste z mienia gminy.

Dodatkowo, osobą we władzach spółdzielni energetycznej nie może być pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, jeżeli wykonywanie zajęć w spółdzielni byłoby sprzeczne lub związane z zajęciami, które osoba ta wykonuje w ramach obowiązków służbowych i jednocześnie wywoływałoby to uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność takiego pracownika.

Gminy w organach spółdzielni energetycznej nie może reprezentować również radny w radzie gminy, któremu ustawa zakazuje podejmowania dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu, a także prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia gminnego, w której radny uzyskał mandat, oraz zarządzania taką działalnością lub bycia przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

Pamiętać należy, że spółdzielnia energetyczna jest odrębną osobą prawną, której interesy nie zawsze będą zbieżne z interesem gminy. Zwłaszcza w sytuacjach, w których spółdzielnia posiada wielu członków lub zakresem swojej działalności obejmuje więcej niż jedną gminę. Będzie to prowadzić do powstawania konfliktu interesów u osób równocześnie zatrudnionych w urzędzie gminy (czy też wykonujących mandat radnego) i pełniących funkcje w organach spółdzielni, co powinno rzutować na ocenę wskazanych wyżej przesłanek.

Naruszenie wymienionych zakazów może skutkować – w zależności od funkcji pełnionej przez daną osobę – rozwiązaniem stosunku pracy, odwołaniem ze stanowiska lub wygaszeniem mandatu.

Wskazane wyżej zakazy nie dotyczą małżonków lub osób pozostających w stałym pożyciu z wójtami, zastępcami wójtów, radnymi, sekretarzami gminy, skarbnikami gminy, kierownikami jedno-stek organizacyjnych gminy, osobami zarządzającymi i członkami organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi. Osoby te mogą pełnić funkcję w spółdzielniach energetycznych.

W każdej konkretnej sytuacji, specyfika i interpretacja przepisów wymaga sporządzenia opinii prawnej, czego zalecamy.

Zespół ekspertów Pełnomocnika Rządu ds. Transformacji Energetycznej Obszarów Wiejskich przygotował w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi kompleksową propozycję zmiany ustawy o OZE w zakresie spółdzielni energetycznych. Propozycje zmian legislacyjnych zostały uzgodnione z Ministerstwem Klimatu i Ochrony Środowiska i przyjęte przez Rady Ministrów. Nowelizacja ustawy będzie procedowana w Sejmie i Senacie w najbliższym czasie, w więc korekty i dodatkowe zmiany są wciąż możliwe. Postulaty Pełnomocnika są przedstawione poniżej:

1. Doprecyzowanie definicji prawnej spółdzielni energetycznej oraz przedmiotu działalności poprzez wskazanie, że jej przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu, lub ciepła, w instalacjach odnawialnego źródła energii, obrót nimi lub ich magazynowanie, dokonywane w ramach działalności prowadzonej wyłącznie na rzecz tej spółdzielni oraz jej członków;
2. Doprecyzowanie zakresu podmiotowego spółdzielni energetycznej poprzez określenie, że jej członkiem jest podmiot, którego instalacja jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej, elektroenergetycznej, lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej, a także podmiot, do którego biogaz lub biogaz rolniczy lub biometan ze źródeł odnawialnych są dostarczane w inny sposób, niż za pośrednictwem sieci dystrybucyjnej gazowej.
3. Rezygnację z ograniczenia liczby członków spółdzielni energetycznej.
4. Jeżeli spółdzielnia do dnia 31 grudnia 2025 r. złoży wniosek o wpis do wykazu spółdzielni energetycznych, wówczas łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii użytkowanych przez spółdzielnię będzie musiała pokryć w ciągu roku nie mniej niż 40% potrzeb własnych spółdzielni i jej członków. Obecnie próg ten wynosi 70%.
5. Zmianę obszaru działania spółdzielni energetycznej poprzez definiowanie obszaru za pomocą punktów poboru energii wytwórców i odbiorców będących członkami tej spółdzielni energetycznej, miejsc przyłączenia do wydzielonej sieci dystrybucyjnej ciepłowniczej lub gazowej wytwórców i odbiorców ciepła, lub biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu, a także miejsc wytwarzania oraz zużycia biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu.
6. Doprecyzowanie kwestii umów zawieranych przez sprzedawcę energii z poszczególnymi członkami spółdzielni energetycznej, a także z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego.
7. Wprowadzenie obowiązku zawarcia umowy przez OSD ze sprzedawcą energii w terminie 21 dni od złożenia wniosku przez spółdzielnię energetyczną, a także obowiązku zawarcia umowy kompleksowej przez sprzedawcę energii ze spółdzielnią energetyczną w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku przez spółdzielnię.
8. Uproszczenie sprawozdawczości spółdzielni energetycznych poprzez wykorzystanie tworzonego centralnego systemu informacji rynku energii, a także zasad prowadzania wykazu spółdzielni energetycznych przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa poprzez prostowanie z urzędu wpisów w rejestrze spółdzielni energetycznych zawierających oczywiste błędy.
9. Doprecyzowanie zasad rozliczeń pomiędzy spółdzielnią energetyczną a sprzedawcą poprzez wskazanie, że rozliczenia realizowane są przez jednego sprzedawcę na podstawie umowy kompleksowej zawartej z każdym odbiorcą energii elektrycznej danej spółdzielni energetycznej, z uwzględnieniem odpowiedniej ilości energii elektrycznej wytworzonej przez spółdzielnię energetyczną lub jej członków.
10. Doprecyzowanie zakresu działalności spółdzielni rolników poprzez wskazanie, że spółdzielnie rolników mogą prowadzić również działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, lub ciepła, lub biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu w instalacjach odnawialnego źródła energii, które stanowią własność spółdzielni rolników lub jej członków, a także w zakresie obrotu nimi lub ich magazynowania.
11. Wprowadzenie ułatwień dla przyłączania nowych źródeł OZE działających na rzecz spółdzielni energetycznych. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej nie będzie mogło odmówić wydania warunków przyłączenia dla instalacji odnawialnego źródła energii, która będzie wytwarzać energię elektryczną w ramach spółdzielni energetycznej po spełnieniu określonych warunków, w tym jeśli moc instalacji będzie dostosowana do potrzeb odbiorców spółdzielni energetycznej oraz umożliwi godzinowe bilansowanie ilości wytwarzanej i zużywanej energii w ramach tej spółdzielni energetycznej.
12. Ułatwienie nabywania przez jednostki samorządu terytorialnego energii poprzez zwolnienie z obowiązku stosowania prawa zamówień publicznych w przypadku zakupu energii od spółdzielni energetycznej, której jednostka samorządu terytorialnego będzie członkiem.
13. Umożliwienie jednostkom doradztwa rolniczego aktywnego udziału w spółdzielniach energetycznych

Szczegóły:

Kancelaria Rady Ministrów. 2023. Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw.  https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-odnawialnych-zrodlach-energii-oraz-niektorych-innych-ustaw7

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2022) Spółdzielnia energetyczna – propozycje zmiany przepisów prawnych. Serwis Rzeczpospolitej Polski. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/spoldzielnia-energetyczna–propozycje-zmiany-przepisow-prawnych

energetycznej, która jest przedmiotem zainteresowania.  Powinien zawierać szczegółowe informacje i analizy niezbędne dla przeprowadzenia biznesowych decyzji przez członków spółdzielni, jakim są m. in. decyzje inwestycyjne. Nie ma jednego przyjętego wzoru z uwagi na fakt, że każda spółdzielnia energetyczna ma swoją specyfikę.

W podręczniku „Jak założyć i prowadzić Spółdzielnię Energetyczną”, który jest dostępny na stronie Krajowego Ośrodka Wspierania Rolnictwa (KOWR) można znaleźć przydatne wskazówki i podpowiedzi odnośnie formy i treści planu biznesowego (strony 90-102)

https://www.gov.pl/web/kowr/projekt-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii—renewable-your-region—renaldo

Należy pamiętać, że w przypadku spółdzielni energetycznej, biznes plan wyraża wolę członków spółdzielni, a więc powinien być z nimi wypracowany i przez nich zatwierdzony. Biznes plan to sposób i podstawa dla komunikacji wewnątrz i na zewnątrz spółdzielni.  Jest to ważne narzędzie dla pozyskiwaniu członków i partnerów dla spółdzielni, tak aby mogła się ona rozwijać.

Sprzedawca zobowiązany  to podmiot (osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej), który zgodnie z ustawą Prawo Energetyczne ma obowiązek dokonywania sprzedaży energii elektrycznej o określonym poziomie sprzedaży na rzecz gospodarstw domowych i innych odbiorców końcowych, którzy mają umowę z danym sprzedawcą.

Sprzedawcy zobowiązani na rynku energii są wybierani w drodze postępowań przetargowych organizowanych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) w oparciu o określone kryteria. W postępowaniu wybiera się najtańszą ofertę sprzedaży energii elektrycznej, która spełnia wymagania stawiane przez URE. Sprzedawcy zobowiązani mają na celu zapewnienie stabilnego dostawcy energii elektrycznej o optymalnych kosztach dla odbiorców końcowych. W Polsce do grona sprzedawców zobowiązanych zalicza się 11 podmiotów, t.j. Enea, Tauron, PGE, Energa, Innogy Polska, Engie Energia Polska, RWE Polska, EDF Polska, Energetyka Poznańska, Tauron Sprzedaż, PGNiG Obrót Detaliczny

Misją spółdzielni energetycznych w Polsce jest koordynacja i zarządzanie lokalnymi zasobami energetycznymi, w tym (do celowo) własną siecią energetyczną oraz dystrybucją energii elektrycznej. Celem spółdzielni jest przejęcie inicjatywy w dziedzinie produkcji i dystrybucji energii, co wymaga dostarczania jej do mieszkańców danego obszaru poprzez współpracę z sprzedawcami zobowiązanymi skoro spółdzielnia energetyczna nie posiada własnej infrastruktury przesyłowej i rozliczeniowej.

Aby uzyskać dostęp do sieci elektroenergetycznej oraz możliwość utworzenia i organizowania wśród swoich członków lokalny rynek energii, polegający na obrocie energii elektrycznej, spółdzielnia energetyczna musi nawiązać współpracę ze sprzedawcą zobowiązanym działającym na terenie objętym przez działalność spółdzielni. Oznacza to w praktyce wynegocjowanie i zawarcie umowy pomiędzy spółdzielnią energetyczną a sprzedawcą zobowiązanym.

Na podstawie zawartej umowy, sprzedawca zobowiązany dokonuje ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci w celu jej zużycia na potrzeby własne przez spółdzielnię energetyczną i jej członków w stosunku ilościowym 1 do 0,6. Rozliczenia ilości energii dokonuje się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej (tj. samej spółdzielni i wszystkich jej członków).

Na podstawie danych z liczników, sprzedawca zobowiązany dokonuje ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej i pobranej z sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej przez wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej. Sprzedawca zobowiązany informuje spółdzielnię energetyczną o ilości rozliczonej energii zgodnie z okresami rozliczeniowymi przyjętymi w umowie kompleksowej oraz przesyła spółdzielni energetycznej szczegółowe zestawienie ilości rozliczonej energii z podziałem na poszczególnych jej członków.

Nadwyżką ilości energii elektrycznej, wprowadzoną do sieci elektroenergetycznej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci przez wszystkich wytwórców i odbiorców energii elektrycznej spółdzielni energetycznej, dysponuje sprzedawca zobowiązany w celu pokrycia kosztów rozliczenia, w tym opłat z tytułu rozliczenia energii elektrycznej oraz opłat za usługę dystrybucji. Ta nadwyżka ilości energii elektrycznej nie stanowi przychodu.

Szczegółowy zakres rozliczeń i udostępniania danych dla potrzeb rozliczeń wewnątrz spółdzielni jest opisany w Rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 23 marca 2022 w sprawie dokonywania rejestracji, bilansowania i udostępniania danych pomiarowych oraz rozliczeń spółdzielni energetycznych (Dz. U. 2022r poz. 703). Zalecenie rozporządzenia muszą być uwzględnione w umowie pomiędzy sprzedawcą zobowiązanym a spółdzielnią energetyczną. Szczegółowy zakres współpracy jest przedmiotem negocjacji i ustaleń w odniesieniu do specyficznej sytuacji spółdzielni energetycznej, która jest przedmiotem zainteresowania.

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000703

W przyszłości spółdzielnia energetyczna mogła by sama zostać sprzedawcą zobowiązanym, co pozwoliłoby na pełną kontrolę nad dostawami energii elektrycznej w ramach swojego obszaru działania.

W podręczniku „Jak założyć i prowadzić Spółdzielnię Energetyczną”, który jest dostępny na stronie Krajowego Ośrodka Wspierania Rolnictwa (KOWR) można znaleźć wzorcowy statut (strony 52-59)

https://www.gov.pl/web/kowr/projekt-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii—renewable-your-region—renaldo