Bez przyłącza do sieci elektroenergetycznej, spółdzielnia energetyczna nie powstanie

Blogi „Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi” omawiają różne aspekty spółdzielni energetycznych w Polsce w celu ich lepszego zrozumienia. Spółdzielnie energetyczne to formuła prawna, organizacyjna, technologiczna, finansowa i społeczna, która lansuje rozwiązania prosumenta zbiorowego – czyli sytuacji, w której grupa osób i organizacji decyduje się na produkowanie energii z odnawialnych źródeł energii (OZE), a następnie tą energie konsumować. W blogach omawiamy motywacje, korzyści i rozwiązania, które mogą być zastosowane by spółdzielnie energetyczne spełniły oczekiwania zarówno ich uczestników jak i zamierzeń polityki państwa wobec wyzwań kryzysu energetycznego oraz wymogów Unii Europejskiej. Spróbujemy przybliżyć również doświadczenia innych Państw, w których spółdzielnie energetyczne się rozwijają. Blogi towarzyszą filmom i innym informacjom przedstawianych przez kampanię Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi.

W szóstym blogu omawiamy problem przyłączy na wsi w odniesieniu do spółdzielni energetycznych. Okazuje się, że w praktyce, jest to jedno z poważniejszych wyzwań dla inicjatorów spółdzielni energetycznych.

Bez przyłącza do sieci elektroenergetycznej, spółdzielnia energetyczna nie powstanie

Podejmując działania by ustanowić spółdzielnie energetyczną w swojej gminie czy regionie, inicjatorzy skupiają najczęściej swoją uwagę na kwestiach formalnych – statut, wymogi prawa spółdzielczego oraz warunki i sposób uzyskania wpisu do rejestru spółdzielni energetycznych, który prowadzi Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Inne kwestia, którą się interesują inicjatorzy to możliwości pozyskania finansowania zarówno na działania na rzecz przygotowania i zrealizowania procedury zakładania spółdzielni jak i na instalacje OZE, który zapewnią bilansowanie wyprodukowanej energii. Rozmowy i dyskusji toczą się wokół członkostwa, formuły rozliczeń i korzyści. Ważna kwestia, którą warto rozpoznać na wczesnym etapie to możliwość i warunki uzyskania przez przyszłą spółdzielnię energetyczną oraz jej członków przyłącza do sieci elektroenergetycznej.

Co to jest przyłącze i punkt poboru energii?

Przyłącze do sieci elektroenergetycznej jest niezbędne do podłączenia każdej instalacji elektrycznej w Polsce, w tym także dla instalacji odnawialnych źródeł energii wchodzące w działalność spółdzielni energetycznej (tj. w tym również instalacje członków spółdzielni energetycznej).

Formalnie „przyłącze” to odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu, o wymaganej przez niego mocy przyłączeniowej, z pozostałą częścią sieci przedsiębiorstwa energetycznego, świadczącego na rzecz podmiotu przyłączanego usługę przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej (§ 2 pkt 15 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego).

Przyłącze do sieci elektroenergetycznej to także w rozumieniu „potocznym” połączenie pomiędzy instalacjami OZE spółdzielni energetycznej i jej członków a siecią elektroenergetyczną. Jest to element infrastruktury elektroenergetycznej umożliwiający pobieranie i oddawanie energii elektrycznej do ogólnodostępnej sieci elektroenergetycznej. Przyłącze składa się z kilku elementów. Głównym elementem są linie kablowe biegnące od sieci elektroenergetycznej do punktu poboru energii (np. zasilającego trafo), a także linie kablowe zasilające instalację spółdzielni, w tym instalacje członków które zaliczane są do działalności spółdzielni. W elementy składowe przyłącza mogą także wchodzić urządzenia służące do zabezpieczenia poziomego (np. bezpieczniki, wyłączniki, odgromniki), a także urządzenia pozwalające na pomiar poboru energii elektrycznej (liczniki).

Punkt poboru energii wytwórców i odbiorców to miejsce w sieci elektroenergetycznej, w którym energia jest wprowadzana do sieci przez producenta energii elektrycznej (wytwórcę) lub pobierana z sieci przez odbiorcę energii elektrycznej. Zwykle punkty poboru znajdują się na poziomie napięcia rozdzielczego lub niskiego napięcia i są zlokalizowane w pobliżu odbiorców, a także w sąsiedztwie źródeł wytwarzających energię elektryczną, takich jak elektrownie lub farmy wiatrowe.

W punktach poboru energii wytwórcy energii elektrycznej zwykle podłączają swoje elektrownie do sieci elektroenergetycznej, a operator systemu elektroenergetycznego może mierzyć ilość energii elektrycznej generowanej przez wytwórców i wprowadzanej do sieci w danym punkcie poboru. Z drugiej strony, odbiorcy energii elektrycznej pobierają energię z sieci w punkcie poboru i korzystają z niej w celach użytkowych.

Pobór i odbiór energii elektrycznej w punktach poboru energii wchodzące w skład spółdzielni energetycznej mają również odniesienie w ramach taryf energetycznych, gdzie operatorzy sieci elektroenergetycznych pobierają opłaty za przesył energii między punktami poboru (m.in. wprowadzenia energii do sieci i pobrania jej z sieci). Przyłącze do sieci elektroenergetycznej może być wykonywane w różnych napięciach, w zależności od potrzeb, a także rodzaju pobieranej energii elektrycznej. Może to być napięcie niskie, średnie lub wysokie.

Zgodnie z Art. 7 Prawa Energetycznego,  „Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci z podmiotami ubiegającymi się o przyłączenie do sieci, na zasadzie równoprawnego traktowania i przyłączania, w pierwszej kolejności, instalacji odnawialnego źródła energii, jeżeli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania tych paliw lub energii, a żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru.”

Pomimo ustawowego zapisu o pierwszej kolejności, uzyskanie przyłączenia do sieci elektroenergetycznej dla spółdzielni energetycznej dysponującej (z definicji) wyłącznie instalacjami odnawialnych źródeł energii na wsi może napotkać na trudności i odmową przyznania warunków przyłączenia. Niestety takie zjawisko jest dość powszechne na terenach wiejskich, a więc warto sprawdzić jak wygląda sytuacja u zarządcy sieci w miejscowości, w której planowana jest spółdzielnia energetyczna. Należy mieć na uwadze, że formalny wniosek  to przedsiębiorstwa energetycznego o warunki przyłączenia może nastąpić dopiero po rejestracji spółdzielni energetycznej. To spółdzielnia energetyczna, jako podmiot gospodarczy, przygotowuje i składa stosowny wniosek do przedsiębiorstwa energetycznego na swoim terenie. Wnioski mogą też składać członkowie spółdzielni.

Jedną z największych trudności, której może doświadczyć spółdzielnia energetyczna przy wystąpieniu o wydanie warunków przyłączeniowych jest brak tzw. „wolnego łącza w sieci”. Niekiedy może to wynikać z niewystarczającej pojemności sieci lub braku kolejnych połączeń, co z kolei może wymagać wykonania droższych przebudowań sieci elektroenergetycznej, które nie są przewidziane przez operatora sieci. Ponadto można spodziewać się wyzwań technicznych z dostosowaniem instalacji spółdzielni energetycznych do wymogów sieci, np. wymagane może być określenie maksymalnej mocy zainstalowanej instalacji OZE, a także zabezpieczenia i urządzenia ochronne, aby uniknąć zakłóceń w pracy sieci elektroenergetycznej. Z punktu widzenia technicznego dużo zależy od lokalizacji i rodzaju inwestycji.

Jak uzyskać warunki przyłączenia?

Zgodnie z art. 59 ust. 1 ustawy Prawo Energetyczne, do wprowadzenia energii elektrycznej do systemu elektroenergetycznego lub do poboru energii elektrycznej z systemu elektroenergetycznego wymagane jest przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, na warunkach uzgodnionych z właścicielem tej sieci lub z operatorem systemu przesyłowego (OSP) lub operatora sieci dystrybucji (OSD), zgodnie z obowiązującymi przepisami. W Polsce mamy prawie 200 operatorów systemu dystrybucyjnego (OSD), przy czym o jego kształcie decyduje 5 największych, tj. RWE Stoen Operator Sp. z o.o., PGE Dystrybucja SA, Enea Operator Sp. z o.o., Tauron Dystrybucja SA oraz Energa-Operator SA.

Podstawą prawną dla wystąpienia przez spółdzielnię energetyczną o warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej jest ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. z 2022 r. poz. 1682 z późn. zm.), która reguluje zasady funkcjonowania systemu elektroenergetycznego oraz działalność podmiotów na nim działających, w tym spółdzielni energetycznych. Dokładne wymagania i procedury przyłączania instalacji spółdzielni energetycznej do sieci elektroenergetycznej zależą od szeregu czynników, takich jak m.in. położenie instalacji, umowa pomiędzy spółdzielnią energetyczną a przedsiębiorstwem energetycznym, warunki techniczne stacji trafo, odcinków linii kablowych itp.

Warunki przyłączenia to dokument, który określa wymagania techniczne, jak musi spełnić spółdzielnia oraz jej członkowie oraz operator sieci dystrybucyjnej aby przyłączyć instalacje OZE do sieci. Warunki przyłączenia stanowią integralną część zawartej umowy o przyłączenie. Z kolei, umowa przyłączenia określa zakres i terminy realizacji prac związanych z przyłączeniem. Określa również wysokość opłaty za przyłączenie oraz sposób jej wyznaczenia.

Spółdzielnia energetyczna, jako przedsiębiorca ubiegający się o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, ma prawo wystąpić do OSD z wnioskiem o wydanie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej. Musi jednak być zarejestrowana w rejestrze spółdzielni energetycznych, który prowadzi Krajowy Ośrodek Wspierania Rolnictwa (KOWR).

Zgodnie z art. 21 ustawy Prawo energetyczne, operatorzy systemów elektroenergetycznych udostępniają warunki przyłączenia do ich sieci, co oznacza, że przedsiębiorstwa energetyczne nie powinny odmówić wystawienia warunków przyłączenia, jeżeli spółdzielnia energetyczna jest zarejestrowana w odpowiednim rejestrze, a oddawanie mocy do sieci jest możliwe technicznie.

Wg. interpretacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, podmiot z osobowością prawną (NIP) będący członkiem spółdzielni energetycznej i posiadający kilka rozproszonych punktów poboru energii (ppe) może dowolnie i swobodnie wybrać ppe, które będą objęte mechanizmem rozliczenia zgodnie z rozporządzeniem (rozliczenie spółdzielni energetycznych). Chodzi o sytuacji, w której np. jednostka samorządu terytorialnego (JST) posiadając przykładowo 50 ppe, wybiera dowolne np. 3 ppe i w przypadku gdy posiada instalację OZE od odpowiedniej mocy (niewielkiej) z łatwością wykazać spełnienie pokrycia 70% potrzeb własnych spółdzielni.

Warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej są ważne ponieważ są podstawą dla uruchomienia działalności spółdzielni energetycznych. To sieć elektroenergetyczna umożliwia odprowadzanie i pobierania energii elektrycznej z sieci i też prowadzenie rozliczeń wewnętrznych pomiędzy członkami.

Posiadanie warunków przyłączenia to również warunek udzielenia finansowania ze strony Programu Energia dla Wsi i też innych programów pomocowych, a więc każda spółdzielnia energetyczna i jej członkowie prędzej czy później musi się zmierzyć z problematyką przyłączeń.

Przygotowanie i złożenie wniosku do przedsiębiorstwa energetycznego o przyznanie warunków przyłączenia jest zadaniem władz spółdzielni energetycznej w momencie jej rejestracji.

Działalność Operatorów Sieci Dystrybucji (OSD)

Spółdzielnia energetyczna, jako przedsiębiorca ubiegający się o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, musi nawiązać kontakt i uzgodnić warunki przyłączenia ze właścicielem sieci lub z operatorem systemu przesyłowego (OSP) lub operatorem sieci dystrybucji (OSD), zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Zgodnie z polskim prawem energetycznym, OSP lub OSD jest zobowiązany do niezwłocznego rozpatrzenia wniosku o przyłączenie nowego producenta lub odbiorcy do sieci elektroenergetycznej, w tym spółdzielni energetycznej. Potwierdzenie przyłączenia musi nastąpić w ciągu 30 dni od daty przystąpienia do realizacji projektu.

W przypadku odmowy przyłączenia, OSP lub OSD jest zobowiązany do wydania decyzji administracyjnej z uzasadnieniem takiej odmowy w ciągu 30 dni od daty otrzymania wniosku o przyłączenie. Decyzja ta musi zostać przekazana do wnioskodawcy w ciągu 7 dni od dnia jej wydania. Niezastosowanie się do powyższych terminów wiąże się z konsekwencjami w postaci sankcji finansowych dla OSP lub OSD na rzecz wnioskodawcy.

Wynika z tego, że zapis ustawowy dotyczący niezwłocznego przyłączenia spółdzielni energetycznej do sieci elektroenergetycznej nakłada na OSP lub OSD obowiązek szybkiej i rzetelnej weryfikacji wniosku i uwzględnienia ewentualnych warunków, jakie należy spełnić, aby doprowadzić do pozytywnego rozpatrzenia wniosku.

Operatorzy sieci elektroenergetycznej odgrywają ważną rolę w stosunku do spółdzielni energetycznych, które są zbiorowymi podmiotami zarządzającymi i wykorzystującymi sieci energetyczne dla tworzenia i rozwijania lokalnego rynku energii w oparciu o członków-producentów i członków-konsumentów energii elektrycznej

Należy mieć na uwadze, że operatorzy sieci elektroenergetycznej są zobowiązani do zapewnienia bezpieczeństwa i niezawodności systemu elektroenergetycznego, co musi być uwzględnione przy umożliwianiu dostępu do sieci innym podmiotom, w tym również spółdzielniom energetycznym. Jednocześnie muszą one dokładnie kontrolować i regulować poziom napięcia i częstotliwości w systemie elektroenergetycznym, aby zapewnić jego stabilność.

W przypadku, gdy spółdzielnia energetyczna ma problemy z przyłączeniem do sieci elektroenergetycznej lub występują problemy z jej działaniem, operatorzy sieci elektroenergetycznej są zobowiązani do udzielania rad i pomocy technicznej. Współpraca z nimi może znacznie ułatwić spółdzielniom energetycznym realizację ich celów oraz poprawić wykorzystanie sieci elektroenergetycznej.

Stosunek operatorów sieci elektroenergetycznej do spółdzielni energetycznych powinien być oparty na współpracy i wzajemnym zrozumieniu, które pozwala na efektywne wykorzystanie sieci elektroenergetycznej w celu zapewnienia spółdzielni energetycznej możliwości bilansowania produkcji i konsumpcji energii elektrycznej pośród swoich członków.

W tym miejscu należy zwrócić uwagą na fakt, że wymóg funkcjonowania spółdzielni energetycznych jest również zawarcie umowy kompleksowej ze spółką obrotu, która zawiera zasady rozliczeń. Przyłączenie do sieci elektroenergetycznej jest oczywistym warunkiem negocjacji warunków umowy kompleksowej.

Zmiany w prawie

20 grudnia 2022 r., w Dzienniku Ustaw RP opublikowano ustawę z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. Wprowadzono przy tej okazji również zmiany do  artykułu 7 ustawy Prawo Energetyczne, które mają wpłynąć na rynek wytwórców energii z odnawialnych źródeł energii, w tym również w kwestii przyłączy.

Międzynarodowa kancelaria prawna Dentons skomentowała wprowadzone zmiany następująco:

Jeżeli odmowa przyłączenia nastąpiła z przyczyn ekonomicznych, w powiadomieniu do Prezesa URE
i zainteresowanego, przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek podać szacowaną wysokość opłaty za przyłączenie, wraz z informacją o możliwości zażądania przedstawienia sposobu kalkulacji tej opłaty. Przedsiębiorstwo energetyczne na żądanie podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci w terminie 14 dni ma poinformować o sposobie kalkulacji i wyszczególnić istotne elementy nakładów inwestycyjnych przyjętych do kalkulacji. Rozwija to wyrażoną już wcześniej w art. 7, implementowaną m.in. Dyrektywą 2019/944 zasadę TPA (third party access) i zwiększa transparentność podejmowanych działań po stronie przedsiębiorstw energetycznych przy sporach z podmiotami przyłączanymi.

W przypadku przyłączenia do sieci dystrybucyjnej mikroinstalacji z magazynem energii elektrycznej, do mocy zainstalowanej nie wlicza się mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej. O ile moc zainstalowana magazynu energii i łączna moc możliwa do wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej przez tę mikroinstalację z magazynem – jest nie większa niż moc zainstalowana elektryczna mikroinstalacji. Zmianę tę można uznać za ciekawo kierunkowo, ponieważ OSD odmawiając wydania warunków przyłączenia lub umowy przyłączeniowej zgodnie z wnioskiem, często wskazują na przeciążenia sieci wywoływane m.in. magazynami energii pracującymi w trybie rozładowania. Traktują je niekiedy podobnie do pracy tradycyjnych jednostek wytwórczych.

Budowę i rozbudowę odcinków sieci służących do przyłączenia instalacji, należących do podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci będzie mógł – w uzgodnieniu z przedsiębiorstwem energetycznym – zapewnić podmiot ubiegający się o przyłączenie. Jest to rozwiązanie kontrowersyjne, gdyż to przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane zapewnić realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci. Dotyczy to również potrzeb przyłączania podmiotów ubiegających się o przyłączenie. Obowiązek modernizacyjny jest także zaliczany do kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej, przy składaniu wniosków taryfowych przez przedsiębiorstwa. Z pragmatycznego punktu widzenia jednak, takie rozwiązanie może pozytywnie wpłynąć na czas trwania procesu inwestycyjnego i mitygować ryzyka powstawania sporów przyłączeniowych z OSD.

Proponowane zmiany prawne

Liczne propozycje zmian prawnych, które mają na celu sprzyjanie rozwojowi spółdzielniom energetycznym są aktualnie procedowane i przedmiotem debaty publicznej. Inicjatorzy spółdzielni energetycznych powinni więc nie tylko aktywne śledzić prowadzone prace legislacyjne w Sejmie i Senacie, ale zgłaszać swoje wnioski i postulaty w miarę możliwości. W tym zakresie warto kontaktować się ze Stowarzyszeniem Efektywności im. Krzysztofa Żmijewskiego czy też ze Stowarzyszeniem Zielona Sieć, które na bieżąco śledzą prace legislacyjne i aktywnie prowadzą kampanie na rzecz rozwoju spółdzielni energetycznych i innych form wspólnot energetycznych. Stowarzyszenie Zielona Sieć prowadzi kampanię na rzecz energii obywatelskiej pt. Więcej niż Energia w celu budowania ruchu obywatelskiego na rzecz energii obywatelskiej.

Kwestia przyłączy do sieci elektroenergetycznej jest aktualnie jedną z wielu rokowań i poszukiwań rozwiązań legislacyjnych, które mają sprzyjać rozwojowi spółdzielni energetycznych. Wydaje się, że operatorzy sieci podejmują wszelkie kroki, aby ich zadaniem zapewnić bezpieczeństwo wynikające z pracy źródeł produkujących energię, w tym instalacji w dyspozycji spółdzielni energetycznych. Natomiast w odbiorze ekspertów, m. in. Stowarzyszenia Efektywności im. Profesora Żmijewskiego,  są to działania, które mogą ograniczać skalę i tempo rozwoju i upowszechniania spółdzielni energetycznych na polskiej wsi.. Poniższy przykład ilustruje podejście operatorów sieci elektroenergetycznych.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zaproponowało w grudniu 2022 wprowadzenie ułatwień dla przyłączania nowych źródeł OZE działających na rzecz spółdzielni energetycznych. Zaproponowano zapis o następującej treści: Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej nie będzie mogło odmówić wydania warunków przyłączenia dla instalacji odnawialnego źródła energii, która będzie wytwarzać energię elektryczną w ramach spółdzielni energetycznej po spełnieniu określonych warunków, w tym jeśli moc instalacji będzie dostosowana do potrzeb odbiorców spółdzielni energetycznej oraz umożliwi godzinowe bilansowanie ilości wytwarzanej i zużywanej energii w ramach tej spółdzielni energetycznej.

Ustawodawca proponuje wprowadzić kolejne zmiany do Art. 7 (Przyłączenie do sieci energetycznej) – Prawo Energetyczne, m. in. w pkt. 8d12 z intencją przyspieszenia i ułatwienia rozwoju i upowszechniania spółdzielni energetycznych w zakresie przyłączeń. Negując potrzeby i zasadności wprowadzenia zapisów odnośnie spółdzielni energetycznych, operatorzy sformułowali swoje stanowisko następująco:

„Tak sformułowane brzmienie ust. 8d12, pozbawia operatora sieci możliwości bezpiecznego nadzorowania jej pracy, a w konsekwencji stwarza poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa życia i zdrowia odbiorców energii oraz bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznych oraz przyłączonych do nich urządzeń odbiorczych oraz wytwórczych.

Ponadto:

1. przepis ten nie wspiera zrównoważonego rozwoju oraz optymalnego wykorzystywania istniejącego potencjału sieci, a raczej wspiera podmioty pragnące wybudować OZE, które otrzymały odmowy przyłączenia ze względu na wyczerpanie się możliwości technicznych przyłączenia do sieci. Propozycja regulacji stwarza możliwość ominięcia ustawowej procedury przyłączania, która gwarantuje podmiotom równoprawny dostęp do sieci.
2. nie rozwiązuje on problemu braku środków inwestycyjnych w OSD, a dodatkowo ten problem pogłębia, gdyż niewystarczające dzisiaj środki w OSD zostaną skierowane w miejsca tego nie wymagające, gdzie efektywność inwestycyjna przebudowy sieci jest znacznie mniejsza. Te same środki finansowe zainwestowane w innym miejscu sieci, dałyby znacznie większe możliwości przyłączenia OZE.
3. przepis nie gwarantuje, że potencjał OZE spółdzielni będzie konsumowany miejscowo m.in. ze względu na stosunkowo duży obszar działania spółdzielni, a przepis odnosi się do mocy przyłączeniowej odbiorców, która jest mocą teoretyczną, z reguły znacznie wyższą niż faktycznie pobierana – wytwórcy i odbiorcy należący do jednej spółdzielni mogą być bardzo oddaleni od siebie i przyłączeni do zupełnie innych Głównych Punktów Zasilających (GPZ) co powoduje, że nie wystąpi praktycznie żadne faktyczne/fizyczne bilansowanie się tych podmiotów. Istnieje duże ryzyko, że wymuszone tym przepisem zobowiązanie OSD do świadczenia usługi dystrybucyjnej spowoduje brak możliwości wywiązania się z już zawartych umów o przyłączenie oraz umów dystrybucyjnych z innymi podmiotami. Z tym będą się wiązać roszczenia tych podmiotów.
4. proponowane zapisy wymuszą wydawanie warunków przyłączenia w obszarach sieci, które do tej pory nie mają takiego potencjału, kosztem obszarów, w których efektywność przebudowy jest znacznie większa i w których od wielu lat użytkownicy systemu tego oczekują. Czyli zamiast racjonalnie wydatkować posiadane zasoby finansowe, OSD będą zmuszone inwestować w miejscach, które niekoniecznie tego potrzebują – inwestycja tylko dla potrzeb przyłączenia wytwórcy OZE będącego członkiem spółdzielni, zupełnie niepotrzebna z punktu widzenia pozostałych użytkowników systemu przyłączonych do tej części sieci elektroenergetycznej. Za oszczędności dla członków spółdzielni faktycznie zapłacą pozostali użytkownicy systemu.

Zaproponowano następujące sformułowanie:

„8d12. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej nie może odmówić przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii do sieci, jeżeli:

1) o przyłączenie ubiega się podmiot będący członkiem spółdzielni energetycznej, którego instalacja będzie wytwarzać energię elektryczną tylko na potrzeby odbiorców końcowych należących do danej spółdzielni energetycznej, zasilanych z jednej i tej samej stacji transformatorowej SN/nn, co podmiot ubiegający się o przyłączenie instalacji OZE;

2) podmiot ubiegający się o przyłączenie o którym mowa w pkt. 1) zapewni bieżącą autokonsumpcję (w okresach 15-minutowych) energii elektrycznej wytworzonej przez instalację OZE przez odbiorców końcowych należących do danej spółdzielni, na poziomie co najmniej 50%;

3) łączna moc zainstalowana wszystkich instalacji odnawialnych źródeł energii, które będą wytwarzać energię elektryczną na potrzeby odbiorców końcowych należących do danej spółdzielni energetycznej nie jest większa niż 80% łącznej mocy określonej w wydanych warunkach przyłączenia dla tych odbiorców końcowych.”;

Argumentując za konieczność wprowadzenia nowego ust. 8d12, Stowarzyszenie im. prof. Żmijewskiego, skomentowało stanowisko operatorów następująco:

Zapisy mogą być interpretowane w różny sposób (zależy kto jaki efekt chce uzyskać…).  Nie definiowalibyśmy stacji transformatorowej jako tej samej tylko z przyjęciem kryterium terytorialnego – każdej stacji transformatorowej/ GPZ na terenie spółdzielni. Przecież mówimy o wspólnocie energetycznej na pewnym terytorium. To pozwoli też zapewnić większą elastyczność.

Zapis mówiący o autokonsumpcji w układzie 15 minutowym. Uwaga – rozliczanie w systemie odbywa się w układzie dobowo – godzinowym. Kto więc będzie w stanie reagować w okresach 15 minutowych?. Mimo, że układy pomiarowe mają rejestrację 15 minutową, to rozliczenia są co godzinę. Tak samo w rozporządzeniu dotyczącym spółdzielni z 23 marca – wszystko opiera się na „godzinówkach”.

Proponowany przez „sieciowców” zapis mógłby spowodować przyłączania spółdzielni wyłącznie na niskim napięciu eliminując średnie napięcie. Jeżeli biogazownia czy farma (źródło OZE) ma moc powyżej 50 kW to przechodzimy na SN a nie nn.

Nie wyobrażamy sobie przesyłania napięcia z większych instalacji ponieważ idea spółdzielni to uporządkowanie dystrybucji i powinna być oparta na większych zasilających lokalnie instalacjach by uniknąć bałaganu z dużą ilością malutkich „instalacyjek”, które powodują dla operatorów większe zamieszanie sieciowe niż przynoszą korzyści w stabilizacji lokalnej.

Perspektywa na najbliższe lata

W kontekście instalacji elektrowni odnawialnych na terenach wiejskich w Polsce, perspektywa poprawy możliwości uzyskania warunków przyłączenia do sieci elektrycznej w najbliższych latach wydaje się być obiecująca, a wizerunek energii odnawialnej w Polsce nieustannie się poprawia. Oczekuje się, że w miarę wzrostu zainteresowania energią odnawialną, przy wsparciu Rządu RP operatorzy systemów elektroenergetycznych będą podejmować skuteczne działania w celu ułatwienia i przyspieszenia procesu przyłączenia do sieci elektroenergetycznej dla nowych instalacji odnawialnych.

W ostatnich latach przeprowadzone zostały zmiany ustawowe, które pozytywnie wpłynęły na rozwój energetyki odnawialnej w Polsce, takie jak m.in. wprowadzenie tzw. “taryf gwarantowanych” oraz możliwość sprzedaży nadwyżek energii do sieci. Dzięki temu coraz więcej inwestorów decyduje się na budowę elektrowni wiatrowych, fotowoltaicznych czy również instalacji na biomasę, geotermię lub biogaz. Inicjatywy spółdzielni energetycznych wpisują się w ten wzrost zainteresowania.

Perspektywy poprawy możliwości uzyskania warunków przyłączenia do sieci energetycznej dla instalacji z odnawialnych źródeł energii w Polsce wydają się być dobre, a rozwój rynku energii odnawialnej oraz polityka rządu ukierunkowana na zwiększenie części odnawialnej w polskim miksie energetycznym i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, sprzyjają rosnącej liczbie inwestycji w energia z odnawialnych źródeł, w tym też w zakresie energii odnawialnych.

Źródła i dalsze informacje:

Banaszuk, P, Gryko, L i I. Perkowski. 2023. Jak założyć i prowadzić spółdzielnię energetyczną. Projekt Renaldo. Dostępny: https://www.gov.pl/web/kowr/projekt-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii—renewable-your-region—renaldo

Długosz, T. 2017. Preferencyjne traktowanie instalacji odnawialnych źródeł energii w zakresie przyłączenia do sieci w świetle art. 7 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne. Artykuły Open Lex. https://sip.lex.pl/komentarze-i-publikacje/artykuly/preferencyjne-traktowanie-instalacji-odnawialnych-zrodel-energii-w-151310615

Marzec, T. 2021. Prawne perspektywy rozwoju spółdzielni energetycznych w Polsce. Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny nr. 2 (10). 24-40. www.ikar.wz.wu.edu.pl

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2022) Spółdzielnia energetyczna – propozycje zmiany przepisów prawnych. Serwis Rzeczpospolitej Polski. https://www.gov.pl/web/rolnictwo/spoldzielnia-energetyczna–propozycje-zmiany-przepisow-prawnych

PGE Dystrybucja. Przyłącza do sieci – informacji – https://pgedystrybucja.pl/przylaczenia .

Przybyszewska, M. 2023. Nowe Przyłącze – ile kosztuje i jak je założyć? Blog – https://rankomat.pl/nieruchomosci/nowe-przylacze-elektryczne

Tauron Dystrybucja. Przyłącza do sieci – informacja – https://www.tauron-dystrybucja.pl/przylaczenie-do-sieci

Stowarzyszenie Efektywności im. Prof. Krzysztofa Żmijewskiego. Zasoby własne.

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1378 z późn. zm.) https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/odnawialne-zrodla-energii-18182244

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1385 z późn. zm.) https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-energetyczne-16798478