Blogi „Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi” omawiają różne aspekty spółdzielni energetycznych w Polsce w celu ich lepszego zrozumienia. Spółdzielnie energetyczne to formuła prawna, organizacyjna, technologiczna, finansowa i społeczna, która lansuje rozwiązania prosumenta zbiorowego – czyli sytuacji, w której grupa osób i organizacji decyduje się na produkowanie energii z odnawialnych źródeł energii (OZE), aby następnie tą energię konsumować. W blogach omawiamy motywacje, korzyści i rozwiązania, które mogą być zastosowane by spółdzielnie energetyczne spełniły oczekiwania zarówno ich uczestników jak i zamierzenia polityki państwa wobec wyzwań kryzysu energetycznego oraz wymogów Unii Europejskiej. Spróbujemy przybliżyć również doświadczenia innych państw, w których spółdzielnie energetyczne się rozwijają. Blogi towarzyszą filmom i innym informacjom przedstawianym przez kampanię Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi.
W czwartym blogu omawiamy pojęcia „autokonsumpcja” oraz „bilansowanie energii”, które mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania spółdzielni energetycznej jako lokalnego rynku energii.
Społeczności energetyczne to lokalne rynki energii
Aby spełnić oczekiwania członków, spółdzielnia energetyczna musi generować przychody i oszczędności, które są korzystniejsze w porównaniu z tymi, które można osiągnąć bez udziału w spółdzielni. Spółdzielnia energetyczna nie może sprzedawać energii elektrycznej lub ciepła odbiorcom, którzy nie są członkami spółdzielni. Założeniem i celem spółdzielni energetycznej jest odpowiadanie na potrzeby energetyczne swoich członków i samej spółdzielni. W tej sytuacji pojawia się pytanie: jak spółdzielnia energetyczna może zapewnić swoim członkom energię tańszą, niż na rynku?
Propozycja spółdzielni energetycznej polega na utworzeniu mechanizmu zaspakajania potrzeb swoich członków poprzez wykorzystanie lokalnych możliwości wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii. Chodzi o utworzenie systemu produkcji i konsumpcji energii, który jest niezależny od energii produkowanej i sprzedawanej przez elektrownie systemowe.
Kluczem do generowania korzyści poprzez spółdzielnię energetyczną jest handel energią elektryczną lub cieplną pomiędzy członkami spółdzielni. Oznacza to, że podstawą sukcesu biznesowego spółdzielni energetycznej jest bilansowanie możliwości wytwórczych z potrzebami konsumpcyjnymi. Im bardziej produkcja i konsumpcja energii w funkcjonującej spółdzielni są zbilansowane, tym większe korzyści płyną dla każdego członka spółdzielni. Ważnym elementem przy zakładaniu, a następnie rozwijaniu spółdzielni jest pozyskanie członków, którzy produkują, konsumują lub produkują i konsumują energię w ilościach które się bilansują w wymiarze całej spółdzielni. Ten mechanizm nazywamy „bilansowaniem energii”.
Zachęta do bilansowania energii w kontekście spółdzielni energetycznej wiąże się z systemem opustów, który został utworzony ustawowo dla spółdzielni energetycznych. Spółdzielnia energetyczna może magazynować nadwyżki wyprodukowanej energii w sieci energetycznej, a następnie ją odbierać gdy pojawi się taka potrzeba. Odbywa się to bezkosztowo. Nie ma opłat za energię czy też jej dystrybucję i nie ma opłat za prowadzenie rozliczeń w tym zakresie przez sprzedawcę systemowej energii. Energia elektryczna jest odbierana z sieci przez spółdzielnię energetyczną wg. współczynnika 0,6. Pozostała część, którą zatrzymuje operator sieci, jest przeznaczona na pokrycie jego kosztów.
System opustów funkcjonuje w trybie ciągłym, a więc bilansowanie produkcji i konsumpcji odbywa się w czasie rzeczywistym. Zaleta tego rozwiązania wiąże się z tym, że spółdzielnia nie ponosi kosztów zakupu usługi bilansowania energii od zewnętrznego sprzedawcy energii. W przeciwieństwie do prosumentów indywidualnych, ustawodawca nie przewidział ograniczeń czasowych dla spółdzielni energetycznych.
Korzyści dla członków spółdzielni energetycznej związane są ze sprawnością w bilansowaniu energii. Im mniej energii elektrycznej jest odprowadzanej do sieci, a następnie energii niej odbieranej, tym mniejsza jest „utrata” energii wytwarzanej na rzecz operatora sieci w wyniku pobierania energii wg. współczynnika 0,6. W idealnie zbilansowanej spółdzielni energetycznej, całość wyprodukowanej energii jest wykorzystywana na rzecz spółdzielców-konsumentów. Ten mechanizm nazywamy „autokonsumpcją”.
System opustów to część korzyści ustawowych, które przysługują spółdzielniom energetycznym. Inne oszczędności wynikające z ustawy OZE to nienaliczanie i niepobieranie:
- Opłaty OZE
- Opłaty mocowej w rozumieniu przepisów z dnia 8.12.2012 o rynku mocy
- Opłaty kogeneracyjnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14.12.2018 o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji
- Podatku akcyzowego, pod warunkiem, że łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji OZE spółdzielni energetycznej nie przekracza 1 MW.
Ponadto, spółdzielnia energetyczna nie ma obowiązku przedstawiania Prezesowi URE świadectwa pochodzenia energii oraz zapłaty opłaty zastępczej. Spółdzielnia energetyczna nie ma również obowiązku umarzania świadectw efektywności energetycznej (tj. certyfikatów zielonych, błękitnych i białych).
Funkcjonowanie spółdzielni energetycznej musi być oparte na modelu biznesowym, który dzieli korzyści ustawowe, przekładające się na niższą cenę energii, pomiędzy członków. Model biznesowy jest istotny, ponieważ, to członkowie spółdzielni (a nie ustawodawca) ustalają cenę energii, po której będą się wzajemnie rozliczać. Mają też możliwość zawarcia wieloletnich umów na sprzedaż i zakup energii, zapewniając w ten sposób przewidywalność kosztów i przychodów na wiele lat.
Warto w tym miejscu zauważyć, że po zakończeniu systemu opustowego wsparcia dla prosumentów indywidualnych w kwietniu 2022 i zastąpieniu go systemem net-billingu, indywidualnemu prosumentowi korzystniej jest przystąpić do spółdzielni energetycznej. Wynika to z faktu, że odbiorca ma możliwość sprzedania nadwyżek energii po z góry znanej cenie, korzystając równocześnie z ustawowych zwolnień z kosztów dystrybucji.
W ramach projektu RENALDO – Rozwój obszarów wiejskich poprzez odnawialne źródła energii, który jest realizowany z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w woj. kujawsko-pomorskim oraz Instytut Rozwoju Społeczności Lokalnej ACTIVUS w woj. podlaskim, opracowano kalkulator korzyści dla spółdzielni energetycznych. Kalkulator będzie wkrótce dostępny na stronach https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne
Daniel Raczkiewicz, ekspert projektu RENALDO i autor ww. kalkulatora, dokonał przykładowych wyliczeń oszczędności dla spółdzielni energetycznej, które wynikają z zastosowania w praktyce podejścia autokonsumpcji i bilansowania energii pomiędzy członkami-producentami i członkami-konsumentami. W symulacji zostały uwzględnione również inwestycje na budowę instalacji OZE, oraz to, jacy odbiorcy będą członkami, jaki jest ich profil poboru energii, w jakiej taryfie są rozliczani za energię.
Symulacja skupia się na bilansie energii elektrycznej w projektowanej spółdzielni energetycznej. Punkt wyjścia to zebranie i wprowadzenie danych dotyczących zużycia energii elektrycznej przez członków projektowanej spółdzielni energetycznej. Na terenach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich w obszarze działania Jednostek Samorządu Terytorialnego, gospodarstw rolnych i mieszkańców, występują charakterystyczne profile zużycia energii elektrycznej dla danego typu odbiorcy w danej grupie taryfowej.
Założenia do symulacji – członkowie spółdzielni – zużycie energii:
- Do spółdzielni będzie należała Gmina (76 PPE, 1027MWh)
- Do spółdzielni przystąpi 200 gospodarstw domowych (200 x 2,5MWh = 500 MWh)
- Do spółdzielni przystąpi 50 gospodarstw rolnych (50 x 50MWh = 2500 MWh)
- Do spółdzielni przystąpi 5 przedsiębiorców (5 x 500MWh = 2500 MWh)
Bilans energii elektrycznej w spółdzielni energetycznej (kWh)
Bez spółdzielni energetycznej | Spółdzielnia energetyczna | |
Ilość energii wytworzonej w SE [kWh] | 0 | 6 761 840 |
Ilość energii zużytej w SE [kWh] | 6 527 260 | 6 527 260 |
Nadwyżka energii z SE do Sprzedawcy Zobowiązanego [kWh] | 0 | 1 306 418 |
Odbiór energii od Sprzedawcy Zobowiązanego do SE [kWh] | 0 | 783 851 |
Auto konsumpcja w SE [kWh] | 0 | 5 455 422 |
Ilość energii Zakupionej od Sprzedawcy Zobowiązanego [kWh] | 6 527 260 | 287 987 |
Efekt ekonomiczny.
Bez spółdzielni energetycznej | Spóldzielnia energetyczna | ||
Koszty dystrybucji energii | 2 871 279 | 889 062 | zł/rok |
Koszty energii czynnej | 3 257 200 | 152 878 | zł/rok |
Łączne koszty energii | 6 128 479 | 1 041 940 | zł/rok |
Łączne oszczędności w Spółdzielni | 0 | 5 086 539 | zł/rok |
Koszt inwestycji w PV | 6 000 000 | zł | |
Koszt inwestycji w Biogazownię | 7 200 000 | zł | |
Łączne koszty inwestycyjne | 13 200 000 | zł | |
Koszt produkcji energii w PV na 1 MWh | 30 | zł/rok | |
Koszt produkcji energii w biogazowni na 1 MWh | 300 | zł/rok | |
Roczny koszt produkcji energii w PV | 62 566 | zł/rok | |
Roczny koszt produkcji energii w Biogazowni | 1 403 352 | zł/rok | |
Łączne koszty produkcji energii w Spółdzielni | 1 465 918 | zł/rok | |
Koszty inwestycyjne bez dotacji | 13 200 000 | zł | |
Oszczędności z uwzględnieniem kosztów produkcji | 3 620 621 | zł/rok | |
Prosta stopa zwrotu z inwestycji – SPBT | 3,65 |
Wyliczenia kalkulatora RENALDO określają możliwe korzyści finansowe dla spółdzielni energetycznej przy różnych konfiguracjach członków-producentów i członków-konsumentów oraz przy rożnych wariantach inwestycji w budowanie zdolności produkcyjnych projektowanej spółdzielni energetycznej.
Kalkulator RENALDO umożliwa modelowanie autokonsumpcji i bilansowanie energii. Dla Gminy Rypin w woj. kujawsko-pomorskim, przykładowy wynik symulacji wygląda jak poniżej. Celem bilansowania energii jest wyzerowanie zakupu energii poprzez minimalizowanie niedoboru energii elektrycznej w ujęciu ciągłym.
Model biznesowy, który muszą wypracować spółdzielcy, określa na jakich zasadach spółdzielcy, i tym samym spółdzielnia jako podmiot prawny, będą się dzielić kosztami, ryzykiem i korzyściami wynikającymi nie tylko z bieżącego funkcjonowania, ale również związanymi z etapem inwestowania w budowę zdolności produkcyjnych spółdzielni.
Programy wsparcia finansowego adresowane do spółdzielni energetycznych, takie jak zapowiadany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi „Energia dla Wsi”, mają na celu udzielić wsparcie inwestycyjne zarejestrowanym w KRS spółdzielniom energetycznym poprzez dotacje i nisko-oprocentowane pożyczki.
Na etapie projektowania spółdzielni energetycznej, w tym też inwestycji niezbędnych dla jej rozwoju, kluczowa będzie nie tylko kalkulacja korzyści finansowych i stopy zwrotu z inwestycji, tak, jak wyliczono powyżej, ale również zasady współpracy i rozliczeń wewnątrz spółdzielni energetycznej, dzięki którym te korzyści finansowe będą mogły być zrealizowane.
————————————-
Dalsze informacje:
Dalsze informacje i szczegóły dot. dostępności kalkulatora RENALDO udziela projekt RENALDO –
https://www.kpodr.pl/renaldo-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii/