Odcinek #1

Odcinek #1 przedstawia założenia spółdzielni energetycznej i jej miejsce na zmieniającym się rynku energii z punktu widzenia gmin podlaskich, które podjęły inicjatywę utworzenia i wdrożenia spółdzielni energetycznej na swoim terenie. Wypowiadają się wójtowie gminy Michałowo (Marek Nazarko), która planuję budowę biogazowni poprzez spółdzielnię energetyczną oraz wójt gminy Turośń Kościelna (Grzegorz Jakuć), która pozyskuje do współpracy miejscowych przedsiębiorców i mieszkańców.

Gmina Michałowo i Gmina Turośń Kościelna podjęły się roli animatora i członka grupy inicatywnej, które podjęła prace w gminie zmierzające do utworzenia spółdzielni energetycznej. W obu gminach, sama gmina wraz z wybranymi jednostkami gminy wchodzi w skład przyszłej spółdzielni. Udział gminy wymagał w obu przypadkach uzyskania akceptacji rady gminy w postaci stosownej uchwały. Gminy wraz z innymi podmiotami-założycielami są na etapie rejestrowania swoich przyszłych spółdzielni energetycznych w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).

 

Nowe podmioty prawne jakimi będą spółdzielnie energetyczne zarejestrowane w KRS, będą następnie prowadzić prace inwestycyjne mające na celu spełnienia wymogów formalnych rejestracji spółdzielni energetycznej w rejestrze prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wspierania Rolnictwa (KOWR). Podstawowy wymóg, to potrzeba wykazania że instalacje OZE w posiadaniu spółdzielni w co najmniej 70% zaspakają potrzeby energetyczne członków spółdzielni i też samej spółdzielni. Dopiero rejestracja w KOWR otwiera drogę do podpisania przez spółdzielnię umowę z operatorem sieci elektro-energetyczne i umożliwi spółdzielni energetycznej zacząć funkcjonować.

Proces tworzenia i rejestracji spółdzielni energetycznej, oraz wymogi formalne związane z ustanowiem spółdzielni, są opisane szczegółowo w informacjach dostępnych na stronie KOWR – https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne

Instytut Activus Rozwoju Lokalnych Społeczności koordynuję realizację projektu „Rozwój obszarów wiejskich poprzez odnawialne źródła energii – Renew(able) your Region – RENALDO” na terenie województwa podlaskiego w ramach, którego wspiera gminne inicjatywy kreowania spółdzielni energetycznych. W filmie wypowiada się Profesor Piotr Banaszuk z Politechniki Białostockiej, które jest również ekspertem projektu RENALDO.

Na terenie Podlasia, jeszcze dwie gminy podjęły prace zmierzające do utworzenia spółdzielni energetycznej przy wsparciu projektu RENALDO. Są to gmina Korycin i gmina Stawiski.

W programie przedstawiamy formalne wymogi, które spółdzielnia energetyczna musi spełnić by zacząć działać. Ale to rozmówcy w pogramie opisuję najważniejsze kwestie motywacji, korzyści i kosztów związane z pracami mającymi na celu utworzenia spółdzielni energetycznej. Spółdzielnia energetyczna przedstawiana jest przez naszych rozmówców jako instrument dla współtworzenia lokalnego rynku energii – czyli formy „zbiorowego prosumerizmu energetycznego” –  który potencjalnie przynosi konkretne korzyści indywidualne w postaci niższych rachunków za prąd i ciepło.

 

Dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Gmina Turośń Kościelna	Grzegorz Jakuć, wójt	tel (085) 715-80-00  wojt@turosnkoscielna.pl
Gmina Michałowo	Marek Nazarko, burmistrz	Tel (085) 713-17-73 sekretariat@michalowo.eu
	Marek Harańczuk, prezes Niezapominajka sp. z o.o.	niezapominajka@michalowo.eu
Renaldo/Instytut Activus	Piotr Banaszuk	p.banaszuk@pb.edu.pl

Odcinek #2

Idea spółdzielni energetycznej jako lokalny rynek energii w Polsce (na tle UE), JAK SIĘ ZMIENIA RYNEK ENERGII W POLSCE (NA TLE UE)

Odcinek #2 przedstawia inicjatywy tworzenia i rozwijania spółdzelni energetycznych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, które wspiera Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego (KPODR) w ramach projektu  „Rozwój obszarów wiejskich poprzez odnawialne źródła energii – Renew(able) your Region – RENALDO” W województwie kujawsko-pomorskim, KPODR wspiera 5 inicjatyw mających na celu utworzenie spółdzielni energetycznej.

W programie występuje Justyna Lesiewicz, która jest koordynatorem programu RENALDO na terenie województwa. Zwraca uwagę na znaczenie modelowania różnych konfiguracji przyszłej spółdzielni już na wstępie. Nie wystarczą dobre chęci. Potrzebna jest grupa przyszłych spółdzielców, którzy dysponują lub będą dysponować źródłami wytwarzanie energii z OZE oraz konsumentów, którzy tą energię będą wykorzystywać. Takie bilansowanie produkcji i konsumpcji energii elektrycznej czy też cieplnej jest istotne nie tylko na wstępie, kiedy liczą się formalności, ale tym bardziej na etapie rozwoju spółdzielni kiedy niezbędny jest wzrost handlu energią wewnątrz spółdzielni pomiędzy członkami. Projektując spółdzielnie energetyczną, trzeba wyliczyć potencjalne korzyści wynikające z funkcjonowania i przynależności do spółdzielni. Liczy się przede wszystkim autokonsumpcja, a to wymaga bilansowania produkcji i konsumpcji energii w czasie rzeczywistem przez cały rok. Robiąc takie wyliczenia należy wziąć pod uwagę:

• miks energetyczny – czyli zrównoważenie różnych źródeł wytwarzania energii z OZE. Postawienie wyłącznie na fotowoltaikę czy wiatraki nie przełoży się na zrównoważoną produkcję i konsumpcję, a więc należy zaprojektować wzajemnie uzupełniające źródła energii dobowo i sezonowo.
• Spółdzielców, którzy są motywowani osiągnięciem korzyści indywidualnych w postaci niżych cen i zapewnienia ciągłości dostaw energii. Potrzebni są członkowie-producenci i członkowie-konsumenci.

 

Wypowiadają się przedstawiciele dwóch inicjatyw spółdzielni energetycznych, które są aktualnie w toku. Rozmówcy wypowiadają się o problemie budowania zdolności produkcji energii z OZE w ramach przyszłej spółdzielni. W przypadku Gminy Nakło-nad-Notecią, Sławomir Sobczak, prezes przedsiębiorstwa komunalnego, które ma wejść w skład przyszłej spółdzielni, wyliczył że dla jego firmy, udział w przedsięwzięciu spółdzielni energetycznej nie będzie korzystne. Jako przedsiębiorstwo komunalne już prowadzi inwestycje, w tym też w OZE, dbając przede wszystkim o rentowność firmy. Niejasność i niestablność przepisów stwarza spore ryzyko dla powodzenia przedsięwzięcia. Odmienny pogląd przedstawia Wojciech Konstanty, z-ca wójta gminy Łubianka. W jego gminie przeważa fotowoltaika. Projektowana spółdzielnia energetyczna daje możliwość zrównoważenia produkcji energii z OZE w gminie poprzez wybudowanie biogazowni, która będzie dostarczała nie tylko prąd ale też ciepło do wybranych osiedli mieszkaniowych – dostarczając w ten sposób prąd i ciepło po konkurencyjnych cenach. Kluczowe dla powodzenia spółdzielni energetycznej będą środki zewnętrzne na wsparcie niezbędnych inwestycji w OZE. W tym przypadku chodzi o biogazownię.

Pod koniec br. ruszy Program wsparcia dla inwestycji OZE w spółdzielniach energetycznych pn. Energia dla Wsi. Dla gminy Łubianka i wielu innych gmin wiejskich, które już robią przymiarki do spółdzielni energetycznych, jest to bardzo ważne ponieważ bez środków zewnętrznych nie będą w stanie spełnić wymogów spółdzielni energetycznej niezbędnych dla rejestracji w KOWR, i tym samym rozpocząć działalność.

 

Dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Gmina Nakło-nad-Notecią	Sławomir Sobczak – Prezes Zarządu  KPWIK sp. z o.o. w Nakle nad Notecią	wodociagi@kpwik.naklo.pl
RENALDO/Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie	Justyna Lesiewicz, koordynator RENALDO	justyna.lesiewicz@kpodr.pl
Gmina Łubianka	Wojciech Konstanty – Z-ca wójta gminy Łubianka	wojciech.konstanty@lubianka.pl

 

Odcinek #3

Spółdzielnia energetyczna jako lokalny rynek energii w Polsce (na tle UE), JAK WYGLĄDA SYTUACJA ZE SPÓŁDZIELNIAMI ENERGETYCZNYMI W POLSCE (NA TLE UE)?

Odcinek #3 omawia bariery i możliwości związane z zakładaniem spółdzielni energetycznych w Polsce z perspektywy tych, którzy są zaangażowani bezpośrednio we współpracę ze społecznościami lokalnymi. Podobnie jak w innych państwach UE, w Polsce wyzwania, z którymi trzeba się zmierzyć zakładając spółdzielnię energetyczną dotyczą konieczności zaprojektowania spółdzielni w oparciu o określoną grupę producentów i konsumentów energii OZE. Inicjatorzy spółdzielni energetycznej muszą wziąć pod uwagę różne parametry w projektowaniu spółdzielni, związane ze współpracą pomiędzy członkami spółdzielni oraz dotyczące pozyskania dofinansowania na instalacje OZE.

Formalności związane z założeniem spółdzielni energetycznej nie są proste. Ponadto,  ich spełnienie nie wystarczy, by spółdzielnia energetyczna przyniosła członkom oczekiwane korzyści. Spółdzielnię energetyczną należy traktować jako „żywy organizm”, który będzie się zmieniał z biegiem lat w zależności od zmieniających się potrzeb, możliwości i uwarunkowań członków. Duże znaczenie będzie miał kształt rynku energii, w którym spółdzielnie energetyczne będą działać. Rynek energii może, ale nie musi, sprzyjać rozwijaniu spółdzielczości energetycznej. Dużo będzie zależeć od polityki państwa w zakresie rozwoju wsi i rolnictwa oraz w zakresie sterowania rynkiem energii.

Doświadczenia z innych krajów UE oraz z doświadczenia projektu RENALDO sugerują, że zaangażowanie samorządu jest kluczem do zainicjowania spółdzielni energetycznej, a następnie prowadzenia jej z powodzeniem.

Maciej Żywno z Instytutu Rozwoju Społeczności Activus zwraca uwagę na wyzwanie- przekonania samorządowców do udziału w przedsięwzięciu spółdzielni energetycznej?

Pojawiają się różne bariery i obawy ze strony samorządowców. W dużej mierze obawy wynikają z faktu, że na ten moment nie ma w Polsce ani jednej funkcjonującej spółdzielni energetycznej z udziałem samorządu. Tylko jedna spółdzielnia założona przez spółdzielców niepublicznych aktualnie funkcjonuje, a kilkanaście jest w trakcie rejestracji. Doświadczenia z prosumentami indywidualnymi wykazują, że ci którzy byli pierwsi mają dziś największe korzyści. Czy tak też będzie w przypadku spółdzielni energetycznych? Na pewno wielu samorządowców zainteresowało się możliwością ustanowienia spółdzielni energetycznej na swoim terenie z uwagi na galopujące ceny energii, które mają negatywny wpływ nie tylko na budżet gminy, ale również oddziałują niekorzystnie na mieszkańców i przedsiębiorców. Przekonanie samorządu do podjęcia inicjatywy spółdzielczej wymaga zmierzenia się z obawami, które się powtarzają:

1. Czy samorząd może być członkiem spółdzielni energetycznej?

Odpowiedź wydaje się prosta, ale często jest przedmiotem dyskusji i wątpliwości. Samorząd na terenach wiejskich albo wiejsko-miejskich może być członkiem spółdzielni energetycznej. Gmina może przystąpić bezpośrednio lub za pośrednictwem powołanej przez siebie spółki komunalnej. Liczą się przyłącza, która gmina wniesie do spółdzielni – nie muszą być wszystkie.

Prawnicy jednak wskazują, że członkostwo gminy może być ograniczone na dwa sposoby. Po pierwsze, przepisy mogą przewidywać ograniczenia podmiotowe. Po drugie, ograniczenie może być związane z zakresem przedmiotowym działalności spółdzielni energetycznych (tj. handel energią pomiędzy członkami spółdzielni), gdyż odnośne przepisy mogą pośrednio wpływać na zdolność gminy do bycia członkiem tej formy organizacyjnej. Interpretacja Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które propaguje i wspiera działania na rzecz zakładania spółdzielni energetyczneych jest jednoznaczna. Opinia Departamentu Prawnego Ministerstwa jest załączona poniżej. Pomimo takich interpretacji, radcy prawni samorządów nie zawsze są przekonani.

Przekonanie wójta czy burmistrza wymaga by gmina, którą próbujemy zainteresować ideą spółdzielni energetycznej, pozyskała opinię prawną co do swojego udziału w spółdzielni energetycznej. Jest to ważne ponieważ przystąpienie gminy bezpośrednio czy też pośrednio poprzez spółkę gminną wymaga akceptacji rady gminy.

2. Gdzie samorząd może pozyskać środki na instalację OZE, które mogłyby umożliwić spółdzielni spełnienie wymogów rejestracji spółdzielni energetycznej w KOWR (tj. dysponowanie zainstalowaną mocą dla zaspokojenia 70% zapotrzebowania członków spółdzielni)?

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało program dofinansowania instalacji OZE pn. Energia dla Wsi, który będzie skierowany do spółdzielni energetycznych, które uzyskały wpis do rejestru KRS. Beneficjentami będą mogli być również członkowie spółdzielni, jeśli instalacja będzie wykorzystywana dla potrzeb energetycznych spółdzielni. Oznacza to, że gmina jako członek spółdzielni może pozyskać dofinansowanie na instalację OZE, albo spółdzielnia energetyczna, w której gmina jest członkiem będzie mogła być beneficjentem. Nabór do programu Energia dla Wsi ruszy prawdopodobnie styczniu 2023. Zapisy programu Energia dla Wsi przewidują, że beneficjentem może być spółdzielnia energetyczna, która jest zarejestrowana w KRS, ale jeszcze nie spełnia wymogów rejestracji KOWR. Program ma na celu wesprzeć właśnie te spółdzielnie, które programują swój rozwój tak, aby spełnić wymogi KOWR, które są niezbędne dla rozpoczęcia działalności.

 

Spółdzielnie energetyczne są priorytetem w zatwierdzonym przez Komisję Europejską w sierpniu 2022, Krajowym Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-27 oraz w Krajowym Planie Odbudowy. W konsekwencji środki na inwestycje i na obniżenie ryzyka spółdzielczości energetycznej będą dostępne w najbliższych latach. Programy wsparcia na szczeblu województwa również będą uwzględniać spółdzielnie energetyczne w planach inwestycyjnych.

 

Zapisy programów wsparcia rozwoju wsi na najbliższe lata sugerują, że środki na inwestycje OZE będą dostępne, w związku z rozwojem spółdzielni energetycznych w Polsce.

 

Adam Mroziński z Politechniki Bydgoskiej podkreśla, że środki publiczne na inwestycje OZE są i będą istotne dla rozwoju spółdzielni energetycznych w Polsce. Ale zwraca uwagę na fakt, że w przypadku spółdzielni energetycznych inwestorzy (czyli spółdzielcy) nie mogą być bierni. Zainstaluj i zapomnij to droga donikąd w przypadku spółdzielni energetycznych. Wybór technologii, a następnie optymalne wykorzystanie różnych źródeł energii wymaga aktywnego zaangażowania członków spółdzielni. Wynika to z faktu, że kluczem dla efektywności spółdzielni energetycznej jest bilansowanie produkcji i zużycia energii w każdym dniu i godzinie jej funkcjonowania. Trudno jest zatem budować spółdzielnię energetyczną w oparciu wyłącznie o fotowoltaikę. Potrzebne są również stabilne źródła energii, takie jak biogazownie.

 

Prawo spółdzielcze przewiduje, że każdy członek spółdzielni ma jeden głos. Przystępując do spółdzielni energetycznej, co się stanie jeśli inni spółdzielcy zagłosują przeciwko interesom gminy?  

Odpowiedź jest prosta. Rzeczywiście prawo spółdzielcze przewiduje, że każdy spółdzielca ma jeden głos. Natomiast istota funkcjonowania spółdzielni polega na bilansowaniu produkcji i zużycia energii przez spółdzielców. Oznacza to, że spółdzielcy muszą między sobą uzgodnić regulamin, wg. którego spółdzielcy-producenci i spółdzielcy-konsumenci będą się wzajemnie rozliczać. Na podstawie uzgodnionego regulaminu, spółdzielcy-producenci i spółdzielcy konsumenci, w tym też gmina, będą zawierać między sobą umowy tak, aby zapewnić zbilansowanie produkcji i konsumpcji energii w ramach spółdzielni energetycznej. Jest to w interesie wszystkich spółdzielców, ponieważ im większa autokonsumpcja, tym większe korzyści dla spółdzielców. Zaburzenie wypracowanego systemu wzajemnego rozliczania zaburzy działalność wszystkich spółdzielców. W przypadku niekorzystnych dla gminy ruchów, gmina może zrezygnować lub zmodyfikować umowę ze spółdzielcami, zgodnie z przyjętym regulaminem. Zmiana regulaminu na niekorzyść gminy może również spowodować rezygnację gminy z umowy jako dostawcy lub konsumenta energii, co z kolei będzie niekorzystne dla pozostałych członków. Mając na uwadze fakt, że gmina zazwyczaj jest największym producentem i konsumentem energii, będzie ona miała zawsze kluczowe znaczenie dla efektywnego funkcjonowania spółdzielni, i co za tym idzie, korzyści płynących do członków.

 

Rafał Czaja ze Stowarzyszenia na rzecz Efektywności Energii im. Prof. Krzysztofa Żmijewskiego, zwraca uwagę na fakt, że regulamin, umowy i inne formalności mają swoje znaczenie. Ale dokumenty to nie wszystko. Liczy się współpraca i jakość tej współpracy. Sprawy międzyludzkie i to, jak zachęcić innych do współpracy, stanowią największe wyzwanie. Jak nauczyć się skuteczniejszej współpracy, pyta Rafał Czaja, zwracając uwagę na to, że spółdzielnie to nie tylko formalności i urządzenia, ale też formuła na budowanie społeczeństwa obywatelskiego opartego na wzajemnym zaufaniu i współpracy. Korzyści dla spółdzielców wynikną nie tylko z zapisów umów i regulaminów, ale też z ich zdolności do wspólnego działania na rzecz rozwiązywania różnych problemów, które się pojawią.

 

Kluczem do skuteczniejszej współpracy jest również kształtowanie relacji pomiędzy spółdzielcami, które przełożą się na wypracowanie kultury partnerskiej organizacji, opartej na zasadach praktykowanych przez wszystkich spółdzielców.

 

Od czego zacząć budowanie partnerstwa jako skutecznej formy współpracy?

Wg. praktyków Partnership Brokers Association – PBA (https://partnershipbrokers.org), podstawą i punktem wyjścia jest sformułowanie i przyjęcie przez zaangażowanych wspólnych zasad, na których partnerzy zbudują relację między sobą. Będzie to  fundament ich partnerstwa. Zasady są ważne, ponieważ pomagają osobom zaangażowanym w partnerstwo, indywidualnie i zbiorowo, uzgodnić wspólne reguły, według których będą postępować w określonej sytuacji.

Istotne jest to, że jeśli partnerzy przyjmą wspólne reguły postępowania, nie muszą zgadzać się a priori co do priorytetów, sposobu postrzegania problemów czy też możliwych rozwiązań. Ważny jest proces budowania partnerstwa, który pozwala partnerom słuchać innych ze zrozumieniem, aby w ten sposób wyzwolić się z nawyku koncentrowania się na przekonywaniu innych do swoich racji. Zasady stanowią podstawę dla zmierzenia się z częstymi problemami we współpracy, takimi jak nierównowaga sił, omijanie trudnych tematów, brak zaangażowania kluczowych interesariuszy, konkurencja pomiędzy partnerami czy też obawa przed zastosowaniem innowacyjnych rozwiązań.

Budowanie partnerstwa w oparciu o zasady nie przesądza o wynikach współpracy. Jest to sposób na kreowanie przestrzeni dla współtworzenia innowacyjnych rozwiązań z partnerami i interesariuszami, w sposób, który odpowiada potrzebom, możliwościom i ograniczeniom określonej sytuacji. Takie podejście można zastosować w przypadku tworzenia spółdzielni energetycznej, która będzie musiała się uporać z różnymi „niewiadomymi”. Pięć zasad skutecznego partnerstwa wypracowanych przez praktyków PBA stanowi dobry punkt wyjścia dla partnerów w procesie budowania tożsamości swojego partnerstwa  (w załączeniu).

 

Dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Instytut Rozwoju Społeczności Activus https://www.facebook.com/InstytutActivus/	Maciej Żywno, prezes zarządu	activus@poczta.fm
Politechnika Bydgoska im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich https://pbs.edu.pl/pl/	Adam Mroziński, wykładowca adjunkt/ekspert OZE	adammroz@pbs.edu.pl
Stowarzyszenie na rzecz Efektywności im. Prof. Krzysztofa Żmijewskiego https://stowarzyszenie-zmijewski.pl/	Rafał Czaja, prezes zarządu	zarzad@stowarzyszenie-zmijewski.pl

Odcinek #4

Spółdzielnia energetyczna jako lokalny rynek energii w Polsce (na tle UE), WYZWANIA DLA „PROSUMENTA ZBIOROWEGO”

Odcinek #4 skupia się na istocie funkcjonowania spółdzielni energetycznej, czyli handlu energią pomiędzy członkami spółdzielni w celu optymalizacji kosztów i zagwarantowania niższych cen energii. Jak taki handel wygląda w praktyce? Jakie są wymogi technologiczne?

Grzegorz Maśloch ekspert Stowarzyszenia na rzecz Efektywności im. Krzysztofa Żmijewskiego podkreśla, że brak wiedzy jest istotną barierą w projektowaniu spółdzielni energetycznych. Stowarzyszenie zajmuje się takim doradztwem.

Kluczową sprawą dla przyspieszenia powstawania spółdzielni energetycznych w Polsce jest i będzie skuteczne doradztwo. System doradztwa dopiero powstaje w Polsce, podobnie jak w innych państwach UE. Jako członek UE, Polska zobowiązała się do wprowadzania w życie zasady rozwoju energetyki odnawialnej i reguły usuwania barier zgodnie z Pakietem Czystej Energii EU. Polska zobowiązała się do ustanowienia uwarunkowań prawnych, które będą sprzyjać rozwojowi spółdzielczości energetycznej. Artykuł 22, sekcja 2 dyrektywy w sprawie energii odnawialnej (RED II) oczekuje, że: “Państwa członkowskie zapewniają społecznościom energii odnawialnej prawo dostępu do wszystkich odpowiednich rynków energii zarówno bezpośrednio, jak i poprzez agregację w sposób niedyskryminujący”. W sekcji 3 tego artykułu dodano: “Państwa członkowskie przeprowadzają ocenę istniejących barier i potencjału rozwoju wspólnot energii odnawialnej na swoim terytorium”. Prace w tym zakresie trwają na szczeblu rządowym, dotyczą również ustanowienia systemu doradztwa i wsparcia dla rozwoju spółdzielczości energetycznej.

Bilansowanie wytwarzania i zużycia energii w ramach spółdzielni energetycznej, tak aby autokonsumpcja była jak największa, wymaga spełnienia co najmniej 2 warunków wg. rozmówców Rafała Zglinickiego – prezesa Biogazowni Rypin i dr. inż. Szymona Barczentewicza z Katedry Energoelektroniki i Automatyki Systemów Przetwarzania Energii AGH:

1. Stabilne źródło energii w miksie energetycznym społeczności energetycznej
2. Sterowanie i zarządzenie mikrosiecią energetyczną, która łączy punkty produkcji energii z punktami zużycia energii.

 

Biogazownie są najbardziej sprawdzonym źródłem energii stabilnej, czyli takiej, która nie jest uzależniona od wiatru czy słońca. Biogazownie działają na innych zasadach. Wymagają codziennego zasilania substratem, czyli paliwem dla procesu produkcji energii, w postaci gazu lub prądu. Zarządzanie biogazownią nie jest proste, ale kluczowe dla zapewnienia efektywności ekonomicznej. Biogazownia Rypin wyróżnia się wysokim wskaźnikiem efektywności i coraz częściej pomaga w projektowaniu inicjatyw mających na celu uruchomienie biogazowni. Model biogazowni w Rypinie jest ciekawy jeszcze z innego punktu widzenia dla tych, którzy się przymierzają do utworzenia spółdzielni energetycznej. Jest to biogazownia, która jest własnością 16 rolników, czyli już sama w sobie jest przykładem spółdzielczości energetycznej. Pokazuje, jak grupa rolników może wspólnie inwestować i prowadzić przedsięwzięcie energetyczne, które jest dość skomplikowane, i musi zmierzyć się z różnymi problemami, w tym też niechęcią społeczności lokalnych.

„Biogazownia Rypin” to spółka, która rozpoczęła realizację inwestycji w kwietniu 2012 r. Jest to instalacja o mocy wynoszącej ponad 1,8 MW, w której większościowy kapitał znajduje się w rękach miejscowych rolników. Udziałowcami są Spółdzielcza Grupa Producentów Trzody Chlewnej oraz spółka „Wiatrak”, która ma farmę wiatrową o mocy 2,8 MW, zlokalizowaną w pobliżu biogazowni, na polach inwestorów. Początki nie były łatwe. Ponad 3 lata trwały zmagania z barierami prawnymi, technicznymi i kapitałowymi. Koszt inwestycji to 28 mln zł, z czego ok. 15,7 mln zł sfinansowała dotacja dla rozwoju biogazowni rolniczych.

Kiszonka z kukurydzy, jeden z substratów do biogazowni, jest zbierana z pól udziałowców, a pozostała cześć kupowana jest od rolników z powiatu rypińskiego. Roczne zapotrzebowanie to ok. 34 tys. ton kiszonki. Drugi substrat to gnojowica z gospodarstw rolnych członków grupy producentów, którzy zapewniają zapotrzebowanie w całości z produkcji ze swoich gospodarstwach.

Produkcja biogazu odbywa się w dwóch komorach fermentacyjnych i jednej komorze pofermentacyjnej o łącznej pojemności 9.870 m³. Zbiorniki fermentacyjne doposażono w system grzewczy, ponieważ prowadzony w nich proces technologiczny oparty jest na fermentacji mezofilnej, odbywającej się w temperaturze ok. 37°C. Codziennie do komór dodawanych jest ponad 100 ton wsadu (kiszonki i gnojowicy). Substrat pofermentacyjny jest doskonałym nawozem pod uprawę roślin i jest dostarczany współpracującym rolnikom. Powstały w procesie beztlenowej fermentacji biogaz, po odsiarczeniu, kierowany jest przewodami pod ziemią do stacji przygotowania gazu, gdzie następuje jego filtrowanie, osuszanie i sprężanie. Gaz przechodzi również przez tzw. chłodnicę, gdzie jest schładzany. Następnie trafia do dwóch modułów kogeneracyjnych z zamontowanymi silnikami gazowymi, o mocy każdy ok. 900 KW. Silniki gazowe, połączone z generatorem energii elektrycznej, zamienią gaz na prąd użyteczny.

Biogazownia Rypin pokazuje, że rolnicy potrafią wspólnie podjąć trudne finansowo i organizacyjnie zadania, jakim jest budowa i prowadzenie biogazowni. Rolnicy, którzy współtworzyli biogazownie nie boją się wyzwania spółdzielni energetycznej i potrafią ocenić korzyści i koszty przedsięwzięcia z punktu widzenia biznesowego.

Więcej o Biogazowni Rypin: https://www.biogazrypin.pl/

Biogazownia Rypin to stosunkowo duża biogazownia. Postęp w rozwiązaniach technologicznych oznacza, że dzisiaj dostępne są również mniejsze biogazownie, tzw. mikrobiogazownie do 50 kW, które z odchodów zwierzęcych wytwarzają energię elektryczną i ciepło. Zaprojektowanie i budowanie takich mikrobiogazowni będzie przedmiotem dofinansowania w programie Energia dla Wsi, który ruszy w styczniu 2023. Premiowane będą inwestycje, które będą częścią inicjatyw spółdzielni energetycznych.

Roczny zysk z biogazowni rolniczej o mocy do 0,5 MW może wynieść nawet do 2 mln złotych. Jednak haczyk tkwi zarówno w wysokich kosztach samej instalacji (od 8 do 10 mln złotych), jak również obsługi i substratu. Jeszcze większy zysk daje biogazownia o mocy 0,999 MW, ale jej koszt sięga 14–15 mln złotych. Co prawda tego rodzaju inwestycja zwraca się po 5-6 latach, jednak pozwolić sobie na to mogą tylko największe gospodarstwa albo spółdzielnie energetyczne, które zrzeszają wielu producentów i konsumentów i gwarantują rynek. Są też znacznie mniejsze biogazownie o mocy nawet 10 kW. To koszt od 150-500 tysięcy złotych, będący w zasięgu średnich gospodarstw rolnych. Niemniej, działając w pojedynkę, jest to spore ryzyko w porównaniu z działaniem w ramach spółdzielni energetycznej, która może zmniejszyć ryzyko, dzieląc koszty i korzyści pomiędzy członków całej spółdzielni.

Więcej o mikrobiogazowniach: https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/dzialania-informacyjno-promocyjne/filmy-edukacyjne-promujace-biogazownie-rolnicze

Biogazownia w spółdzielni energetycznej zabezpiecza trwałe dostawy prądu i ciepła, uzupełniając inne rozproszone źródła wytwarzania energii, które są uzależnione od słońca czy wiatru. Ale różnorodność źródeł energii to nie wszystko. Spółdzielnia energetyczna musi zapewnić sobie również sposób nie tylko na łączenie różnych źródeł energii z punktami zużycia, ale też sposób na zarządzanie tymi łączeniami w czasie rzeczywistym. To niemałe wyzwanie z punktu widzenia technicznego. Chodzi o utworzenie mikrosieci, pod która wszyscy producenci i konsumenci są podłączeni.

Mikrosieć to mała sieć elektroenergetyczna, która gwarantuje dostawy energii elektrycznej nawet w sytuacjach awaryjnych. Mikrosieć obejmuje także magazyny energii i źródła stabilizujące (np. generatory czy też biogazownia), które zapewniają bezprzerwowe zasilanie w sytuacjach, gdy nie jest dostępna energia odnawialna z wiatru czy słońca. Instalacje mogą być połączone z lokalną siecią dystrybucyjną energii elektrycznej, ale mogą także pracować zupełnie niezależnie (wyspowo). Takie połączenie zapewnia dodatkowe bezpieczeństwo dostaw prądu.

Mikrosieć utworzono na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Powstało coś w rodzaju wirtualnej elektrowni, do której podłączone są 2 hotele na Podhalu. Mikrosiecią można sterować tak, aby optymalizować na bieżąco zużycie i produkcję energii. Do tego dochodzi jeszcze zasobnik do magazynowania energii, który zapewnia samowystarczalność w ramach mikrosieci.

Projektowanie mikroseci wymaga przebadania profilów produkcji i użytkowania energii w konkretnych obiektach, które będą funkcjonować w spółdzielni energetycznej.

Sprzedawcy energii elektrycznej, tacy jak Tauron, oferują już dziś produkt w postaci mikrosieci, który może być dostosowany do określonej konfiguracji odbiorców na terenie całego kraju

Mikrosieć zapewnia stabilne dostawy energii elektrycznej. Jest szczególnie polecana w miejscach trudnodostępnych, na końcach sieci elektroenergetycznej. Dodatkowo zdolność do pracy wyspowej zapewni dostęp do energii nawet w przypadku blackoutu albo przerw w dostawie energii wywołanych gwałtownymi zjawiskami pogodowymi.

Mikrosieć pokrywa własne zapotrzebowanie na energię elektryczną. Składa się z odnawialnych źródeł energii, bateryjnego magazynu oraz elementów sterujących pracą mikrosieci. System zarządzania mikrosiecią odpowiada także za utrzymanie bilansu i właściwych parametrów energii elektrycznej podczas pracy poza siecią. W ten sposób naśladuje pracę całego systemu elektroenergetycznego – z tą różnicą, że odbywa się to lokalnie, w bezpośrednim sąsiedztwie źródeł wytwórczych mikrosieci.

 

https://biznes.tauron.pl/energia-elektryczna/mikrosiec#:~:text=Mikrosie%C4%87%20to%20ma%C5%82a%20sie%C4%87%20elektroenergetyczna,energii%20i%20%C5%BAr%C3%B3d%C5%82a%20stabilizuj%C4%85ce%20(np.

Kontakt i dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Katedra Energoelektroniki i Automatyki Systemów Przetwarzania Energii AGH https://keiaspe.agh.edu.pl/	Dr. inż. Szymon Barczentewicz	barczent@agh.edu.pl
Biogazownia Rypin https://www.biogazrypin.pl/	Rafał Zglinicki, prezes zarządu	rafal.zglinicki@biogazrypin.pl
Stowarzyszenie na rzecz Efektywności im. Prof. Krzysztofa Żmijewskiego https://stowarzyszenie-zmijewski.pl	Grzegorz Maśloch, ekspert	zarzad@stowarzyszenie-zmijewski.pl

Odcinek #5

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, ROLA SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH W USTANAWIANIU SPÓŁDZIELNI ENERGETYCZNEJ

Odcinek #5 skupia się na roli samorządu terytorialnego w ustawianiu spółdzielni energetycznej oraz etapach tworzenia tej spółdzielni zarówno z formalnego punktu widzenia jak i z operacyjnego punktu widzenia.

Rafał Serafin, z firmy Iso-Tech, przedstawia jak wygląda proces tworzenia spółdzielni energetycznej od pomysłu po analizę opłacalności, rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, rejestracji w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa (KOWR), który prowadzi rejestr spółdzielni energetycznych w Polsce. Dopiero po rejestracji w KOWR, spółdzielnia energetyczna może zawrzeć umowę ze sprzedawcą energii na swoim terenie i zacząć funkcjonować jako lokalny rynek energii.

Proces tworzenia spółdzielni można zawrzeć w 6 krokach:

Samorządy terytorialne są postrzegane jako potencjalni inicjatorzy ponieważ na obszarach wiejskich stanowią często największym producentem i konsumentem energii odnawialnej. Ale to nie wszystko. Władze samorządowe często są skutecznym animatorem inicjatywy spółdzielni energetycznej na swoim terenie ponieważ to wójt albo burmistrz jest w stanie mieszkańcom przedstawić nie tylko wizję, ale zarazić nią mieszkańców, miejscowych rolników, przedsiębiorców i innych potencjalnych partnerów. To władze gminy są najbardziej świadome faktu, że sama wizja nie wystarczy. Potrzebna jest też ścieżka dla zrealizowania czy wdrożenia wizji spółdzielni energetycznej zgodnie z obowiązującym prawem, wypracowanie formuły funkcjonowania i utrzymania spółdzielni energetycznej oraz sprostanie oczekiwaniom mieszkańców.

Samorząd z wójtem czy burmistrzem na czele,  stanowi siłę sprawczą, który również uwzględni nie tylko korzyści, ale również ryzyko i koszty przedsięwzięcia tworzenia spółdzielni energetycznej. Należy mieć na uwadze, że każde przedsięwzięcie spółdzielni energetycznej to próba zbudowania partnerstwa lokalnego, które ma na celu zaangażowania zarówno miejscowych producentów OZE jak i konsumentów OZE w taki sposób aby produkcja i konsumpcja się bilansowała. Rozbudowa i zwiększenie zainstalowanych mocy produkcyjnych OZE musi zaspakajać potrzeby miejscowych konsumentów-członków spółdzielni. I odwrotnie. Przystępowanie konsumentów do spółdzielni energetycznej musi być synchronizowane z kształtowaniem zdolności członków-producentów OZE. Nie wystarczą tylko dobre chęci oraz entuzjazm, potrzebne jest również wyliczanie potencjału opłacalności spółdzielni przy różnych założeniach. Do takiego zadania można wykorzystać Kalkulator Projektu RENALDO, który będzie dostępny końcem marca 2023 na stronie: https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne/projekt-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii-renew(able)-your-region-renaldo

Każde przedsięwzięcie spółdzielni energetycznej to dążenie do osiągnięcia celu, który jest jednocześnie wyjątkowe i uniwersalne. Wyjątkowe, ponieważ nigdy wcześniej nie podejmowano tego typu inicjatywy na terenie gmin z grupą inicjatywną, które jest zdeterminowana do zrealizowania pomysłu. Uniwersalne, ponieważ każda spółdzielnia energetyczna musi przejść tą samą drogę w ramach obowiązującego prawa i funkcjonowania zmieniającego się rynku energii. Nie ma gwarancji sukcesu. Istnieje realne niebezpieczeństwo, że inicjatywa nie dojdzie do skutku.

Marian Kachniarz zwraca uwagę na realia i przedsiębiorczość samorządowców jako inicjatorów-animatorów spółdzielni energetycznych. Samorząd jako inicjator i animator spółdzielni może skupić uwagę na rozpoznawaniu i pokonywaniu różnych przeszkód, które będą pojawiać się na różnych etapach procesu ustanawiana spółdzielni energetycznej. Mogą to być przeszkody natury prawnej, finansowej czy też współpracy różnych instytucji. Niezależnie od tego, czy są to problemy, które ujawniają się na samym początku, przeciwnicy samej koncepcji, czy też poważne błędy w ocenie sytuacji, to zdeterminowany samorząd ma największe szansę by doprowadzić do powstania spółdzielni energetycznej. Na aktualnym etapie rozwoju spółdzielczości energetycznej w Polsce (jedynie 6 spółdzielni w rejestrze KOWR na dzień 3.03.2023) bez odwagi, zaangażowania i wytrwałości inicjatorów-samorządowców, spółdzielnia energetyczne raczej nie powstanie w danej miejscowości czy regionie.

To samorządowcy najlepiej ocenią ryzyko finansowe i polityczne przedsięwzięcia spółdzielni energetycznej oraz jego potencjału dla sprostania potrzebom mieszkańców oraz oczekiwaniom przedsiębiorców, rolników i innych lokalnych interesariuszy. Tak też ocenia rolę samorządów lokalnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, które z uwagi na potencjał organizacyjny, techniczny i kadrowy, doświadczenie, a także posiadane zaufanie publiczne, przewiduje, że to gminy będą głównym inicjatorem i koordynatorem działań w zakresie zakładania i funkcjonowania spółdzielni energetycznej. Praktycznie, gmina może uczestniczyć poprzez jednostkę samorządu terytorialnego (JST) czy też spółką gminną.

Z punktu widzenia samorządu, umożliwienie obrotu energią  elektryczną pomiędzy członkami spółdzielni czyni spółdzielnię potencjalnie bardzo atrakcyjną dla działań na rzecz poprawy jakości życia mieszkańców i rozwoju gminy. Spółdzielnia umożliwia korzyści tym, którzy nie mieli dotychczas możliwości prowadzenia działalności na zasadzie prosumenta indywidualnego. Mechanizm obrotu energii elektrycznej w ramach spółdzielni jest oczywiście atrakcyjny dla wszystkich członków w obliczu rosnących cen, ponieważ obrót ten ogranicza koszty dostaw energii dla wszystkich zaangażowanych i gwarantuje przewidywalność jeśli chodzi o ceny energii ponieważ to spółdzielcy są kluczowym decydentem w tych sprawach.

Krzysztof Solarz, prezes Inkubatora Przedsiębiorczości Gminy Kamienna Góra na Dolnym Śląsku pełni rolę animatora inicjatywy spółdzielni energetycznej, która powstaje jako wspólne przedsięwzięcie Gminy Kamienna Góra, Gminy Czarny Bór, Gmina Lubawka i firmy komunalnej Sanikom, która jest własnością miejscowych samorządów. Wójtowie 3 gmin są zdeterminowani by powstała spółdzielnia energetyczna na swoim terenie, która będzie bazować na biogazowni oraz fotowoltaice. Inicjatorzy rozważają również wybudowanie wiatraka. Wcześniej wójtowie sąsiadujących ze sobą samorządów rozważali ustanowienia klastra energii, ale uznali że spółdzielnia energetyczna będzie bardziej adekwatną podstawą prawną.

Inkubator Przedsiębiorczości Gminy Kamienna Góra pełni rolę koordynatora i animatora przedsięwzięcia, działając w imieniu 3 gmin-inicjatorów oraz spółki Sanikom.

 

Maciej Żywno, prezes Stowarzyszenia Activus, animuje przedsięwzięcia spółdzielni energetycznych na terenie województwa podlaskiego. Wcześniej był samorządowcem, a więc doskonale rozumie obawy i też możliwości samorządowców w przedsięwzięciu zakładania spółdzielni energetycznej.

Pomiędzy Spółdzielnią a Klastrem Energii są zasadnicze różnice. Przede wszystkim Spółdzielnia posiada osobowość prawną i może prowadzić działalność gospodarczą. Klaster to porozumienie cywilno – prawne które reprezentuje Koordynator ale dla prowadzenia wspólnych projektów konieczne jest założenie spółki celowej lub zawieranie dodatkowych umów pomiędzy członkami Klastra. Dla obrotu energią w Klastrze konieczna jest koncesja na obrót energią elektryczną a w Spółdzielni nie. Członkowie Spółdzielni mają zagwarantowane Ustawą szereg ulg i bonifikat natomiast dla Klastra system wsparcia jest dopiero projektowany i nie jest tak korzystny.

 

Kontakt i dalsze informacje:

O problemach, ryzyku i kosztach zakładania i prowadzenia spółdzielni energetycznej z punktu widzenia samorządu terytorialnego, najlepiej kontaktować bezpośrednio z zarejestrowanymi już spółdzielniami energetycznymi z gminami w roli głównej. Można się kontaktować bezpośrednio z spółdzielniami w rejestrze KOWR. Aktualny wykaz znajdziesz tu: https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne/zatwierdzenie-w-wykazie-spoldzielni-energetycznych/wykaz-spoldzielni-energetycznych Gminy zaangażowane w projekt RENALDO na terenie województwa podlaskiego i kujawsko-pomorskiego są również ważnym źródłem doświadczeń. Kontakt z nimi można nawiązać za pośrednictwem zespołu ds. spółdzielni energetycznych Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. https://www.kpodr.pl/renaldo-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii/

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Instytut Gospodarki PrzestrzennejZakład Studiów Społeczno-Ekonomicznychhttps://www.facebook.com/IGP.UPWr	Prof. dr hab. Marian Kachniarz	marian.kachniarz@upwr.edu.pl
Inkubator Przedsiębiorczości Gminy Kamienna Góra https://inkg.pl/	Krzysztof Solarz, prezes	krzysztof.solarz@inkg.pl
Activus Instytut Rozwoju Społeczności Lokalnej https://www.facebook.com/InstytutActivus	Maciej Żywno,  prezes	activus@poczta.fm
Zespół ds. Spółdzielni energetycznych Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego https://www.kpodr.pl/renaldo-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii/	Rafał Serafin, prezes	rafal.serafin@fpds.pl

Odcinek #6

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, PROGRAMY WSPARCIA W RAMACH KRAJOWEJ STRATEGII ROZWOJU WPR (KPS), KRAJOWEGO PLANU ODBUDOWY (KPO) I REGIONALNYCH PROGRAMÓW

Odcinek #6 skupia się na programach wsparcia finansowego i merytorycznego dla procesu ustanawiania i rozwijania spółdzielni energetycznych. Sprawy te było dyskutowane na konferencji projektu RENALDO, która odbyła się 7 grudnia 2022 w Białymstoku. Prezentacje z tej konferencji są dostępne na stronie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR) – https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne/projekt-rozwoj-obszarow-wiejskich-poprzez-odnawialne-zrodla-energii-renew(able)-your-region-ren

Lutz Ribbe przewodniczy Centrum Monitorowania Rozwoju Zrównoważonego w Komitecie Ekonomiczno-Społecznym Unii Europejskiej, ale wcześniej działał w niemieckich organizacjach pozarządowych zajmującymi się rozwojem zrównoważonym wsi. Od lat przyjeżdża na Podlasie, gdzie współpracował z samorządami i organizacjami pozarządowymi przy realizacji projektów na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii. Jego wystąpienie poruszyło co najmniej dwa istotne wątki. Po pierwsze, przeciwdziałanie centralizacji i monopolu w zakresie sieci energetycznych. Centralizacja i monopol w Niemczech nie sprzyja rozwojowi lokalnych rynków energii. Warto więc w Polsce szukać rozwiązań, które umożliwią obywatelom korzystać z sieci energetycznych analogicznie jak z siecią autostrad. Koszt kapitałowy zbudowania sieci jest zadaniem Państwa, ale obywatele powinni mieć prawo do korzystania odpłatnie z sieci dla potrzeb rozwijania wspólnot energetycznych. Drugi wątek, który poruszył, to kwestia spółdzielni energetycznych jako instrumentu aktywizacji wsi. Spółdzielczość energetyczna polega i powinno polegać na tym w przyszłości, umożliwianiu obywatelom mniej zasobnym udział w korzyściach lokalnego rynku energetycznego. Jego prezentacja, pt. Odmienić przyszłość energetyki: Społeczeństwo obywatelskie jako główny podmiot produkcji energii ze źródeł odnawialnych jest dostępna na ww. stronie KOWR.

Paulina Schiller jest koordynatorem projektu RENALDO, działając w imieniu Deutsche Gesellschaft für Internatio-nale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, który jest liderem projektu. Zwróciła uwagę w swojej prezentacji pt. Rozwój obszarów wiejskich poprzez OZE,   na potrzebę i możliwości uczenia się z doświadczeń spółdzielni energetycznych w innych państwach UE, podkreślając że rozwiązania wdrażane w Polsce nie będą się pokrywać 1:1 z rozwiązaniami wdrażanymi w innych państwach UE. Zaprezentowała również produkty projektu RENALDO – Kalkulator, poradniki i inne materiały, które będą dostępne na stronie KOWR po zakończeniu projektu w marcu 2023.

 

Artur Kosicki, Marszałek woj. podlaskiego podkreślił, że spółdzielnie energetyczne wpisują się w programu rozwoju województwa. Na rozwój instalacje OZE, województwo przeznaczyło dwukrotnie więcej niż w poprzednim okresie programowania. Więcej o programach finansowania w woj. podlaskim w prezentacji Katarzyny Kitlas pt. Źródła finansowania instalacji OZE oraz spółdzielni ze środków programów regionalnych, które jest dostępne na stronie KOWR oraz aktualne informacje na stronie https://www.funduszepodlaskie.pl

Jarosław Wiśniewski, radca w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, jest aktywnie zaangażowany w przygotowywaniu i weryfikowaniu przepisów i rozwiązań formalno-prawnych w zakresie lokalnych rynków lokalnych na szczeblu krajowym. Przedstawił szereg programów finansowego wsparcia dla spółdzielczości energetycznej, które są na różnym etapie programowania. Program Energii dla Wsi, który jest aktualnie realizowany za pośrednictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) to najważniejsze źródło finansowania dla spółdzielni energetycznych w Polsce. Jest to największy program w historii NFOŚiGW, na który przeznaczono ponad miliard złotych w okresie 2023-27.  Więcej szczegółów w prezentacji pt. Spółdzielnie energetyczne – program Energia dla Wsi

 

ENERGIA DLA WSI

https://www.gov.pl/web/nfosigw/energia-dla-wsi

Cel programu to zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie gmin wiejskich i wiejsko-miejskich.

Nabór rozpoczął się w dniu 16 stycznia 2023 roku i będzie trwał do 15 grudnia 2023. W wyniku doświadczeń zdobytych w pierwszym okresie będą ogłaszane kolejne edycje.

Beneficjenci pożyczek lub dotacji mogą być:

• Rolnicy: osoba fizyczna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, lub osoba prawna która w ramach działalności rolniczej, prowadzonej przez okres co najmniej 12 miesięcy, prowadzi: gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, położone w ramach zabudowy zagrodowej w rozumieniu przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych lub dział specjalny produkcji rolnej
• spółdzielnia energetyczna w rejestrze KOWR lub jej członek
• powstająca spółdzielnia energetyczna czyli zarejestrowana w KRS

W ramach wniosków o dotację można ubiegać się o  inwestycje dotyczące budowy: elektrowni wodnych, instalacji wytwarzania energii z biogazu rolniczego w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, oraz magazynów energii. W ramach wniosków o pożyczkę można ubiegać się o  inwestycje dotyczące budowy: elektrowni wodnych, instalacji wytwarzania energii z biogazu rolniczego w warunkach wysokosprawnej kogeneracji, instalacji wiatrowych oraz  instalacji fotowoltaicznych. Warunkiem udzielenia wsparcia na magazyn energii jest zintegrowanie go ze źródłem energii, które będzie realizowane równolegle w ramach inwestycji.

 

Maksymalna moc biogazowni to:

• dla rolników: dofinansowanie instalacji wytwarzania energii o mocy powyżej 10 kW do 1 MW
• dla spółdzielni energetycznych dofinansowanie instalacji wytwarzania energii o mocy powyżej 10 kW do 10 MW.

Dotacja do 45% kosztów kwalifikowanych. Maksymalna kwota wsparcia ( dotacja) do 20 mln zł. Pozostała część inwestycji może być sfinansowana przy użyciu niskooprocentowanej pożyczki przygotowanej przez NFOŚiGW, na warunkach:

• do 100 % kosztów kwalifikowanych,
• do 25 mln zł,
• okres spłaty do 15 lat,
• karencja 12 miesięcy,
• oprocentowanie: WIBOR 3M + 0,5%

W przypadku magazynów energii maksymalnym  kosztem kwalifikowanym jest 50% kosztów kwalifikowanych źródła energii z OZE, z którym będzie zintegrowany. Dotacja dla magazynów to 20 % tych kosztów.

Nagrane szkolenia Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego nt. Ogólnopolskiego Programu Energii dla Wsi oraz programu Ekoklimat Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu z dnia 20 lutego 2023 znajdziesz tu: https://youtu.be/JkOutqogAjY

Inne programy finansowania, które uwzględniają OZE i spółdzielnie energetyczne są w toku albo w przygotowaniu, o których warto wiedzieć to:

 

AGROENERGIA

https://www.gov.pl/web/nfosigw/agroenergia-2021

Celem programu jest zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych w sektorze rolniczym.

Program Agroenergia składa się z dwóch części:

 

Część 1) Mikroinstalacje, pompy ciepła i towarzyszące magazyny energii 

Rodzaje dofinansowanych przedsięwzięć: instalacje fotowoltaiczne, wiatrowe i pompy ciepła o mocy zainstalowanej powyżej 10 kW i nie większej niż 50 kW, w tym także instalacje hybrydowe oraz towarzyszące magazyny energii elektrycznej

Część 2) Biogazownie rolnicze i małe elektrownie wodne 

Rodzaje dofinansowanych przedsięwzięć: biogazownie rolnicze wraz z towarzyszącą instalacją wytwarzania biogazu rolniczego oraz elektrownie wodne o mocy nie większej niż 500 kW wraz z towarzyszącymi magazynami energii

Program dedykowany jest dla:

1. Osoby fizycznej będącej właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych zawiera się w przedziale od 1 ha do 300 ha oraz co najmniej rok przed złożeniem wniosku prowadzącej osobiście gospodarstwo.

 

1. Osoby prawnej będącej właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych zawiera się w przedziale od 1 ha do 300 ha oraz co najmniej rok przed złożeniem wniosku o udzielenie dofinansowania prowadzącej działalność rolniczą lub działalność gospodarczą w zakresie usług rolniczych (główny przedmiot działalności wnioskodawcy wskazany w odpowiednim rejestrze przedmiot działalności przedsiębiorstwa stanowi kod PKD: 01.61.Z, 01.62.Z (z wyłączeniem prowadzenia schronisk dla zwierząt gospodarskich oraz podkuwania koni) lub 01.63.Z).

 

Nabór wniosków odbywać się będzie w trybie ciągłym. Ogłoszenie o naborze zostanie opublikowane przed rozpoczęciem naboru. Nabory dla Części 1) oraz Części 2) będą procedowane oddzielnie. Nabór dla Części 1) dla beneficjentów końcowych będzie realizowany przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Program realizowany będzie do 2027 r., przy czym zobowiązania (podpisywanie umów) podejmowane będą do 31.12.2025 r.

 

KRAJOWY PLAN ODBUDOWY – B2.2.2. INSTALACJE OZE REALIZOWANE PRZEZ SPOŁECZNOŚCI ENERGETYCZNE

https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/nabory/b222-instalacje-oze-realizowane-przez-spolecznosci-energetyczne/#Informacje%20o%20naborze

Nabór wniosków dot. instalacji OZE realizowanych przez społeczności energetyczne – inwestycja B2.2.2, dla poszczególnych działań:

• Działanie A.1: Rozwój istniejących klastrów energii
• Działanie A.2: Rozwój istniejących spółdzielni energetycznych
• Działanie A.3: Rozwój nowych społeczności energetycznych działających w zakresie OZE.

 

Podmioty uprawnione do ubiegania się o dofinansowanie:

• klastry energii w rozumieniu art. 2 pkt 15a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii,
• spółdzielnie energetyczne w rozumieniu art. 2 pkt 33a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii,
• jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz ich związki, które nie są członkami istniejących klastrów energii, spółdzielni energetycznych lub innych społeczności energetycznych w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii lub ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne oraz związek śląski.

 

Wsparcie przedinwestycyjne w ramach działania A.1, A.2 i A.3 będzie miało na celu opracowanie optymalnej formuły prawnoorganizacyjnej i modelu biznesowego na potrzeby uruchomienia lub rozwoju społeczności energetycznej oraz przygotowanie niezbędnych analiz i dokumentacji pod kątem przygotowania inwestycji. W ramach tego wsparcia będą finansowane m.in:

• strategie lokalnego rozwoju rynku energii;
• analizy prawne, biznesowe i techniczne, analizy lokalnego popytu i podaży energii;
• inwentaryzacje lokalnych zasobów energetycznych (infrastruktury), a także potencjału w tym zakresie (np. zdolności do udostępniania przyłączy energetycznych);
• studia wykonalności, biznesplany, dokumenty typu due dilligence;
• dokumentacja techniczna, projekty budowlane, w tym programy funkcjonalno-użytkowe;
• analizy docelowego montażu finansowego inwestycji;
• zatrudnienie dedykowanego personelu merytorycznego do zapewnienia trwałości i obsługi budowanych społeczności energetycznych.

 

Maksymalny poziom dofinansowania w zakresie wsparcie przedinwestycyjnego:

1. 1,5 mln zł na jeden klaster energii;
2. 400 tys. zł na jedną spółdzielnię energetyczną;
3. 1,5 mln zł na jedno przedsięwzięcie zgłoszone przez JST.

 

Łączna pula środków to: 186 853 568 zł

 

 

 

Kontakt i dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Centrum Monitorowania Rozwoju Zrównoważonego w Komitecie Ekonomiczno-Społecznym Unii Europejskiej	Lutz Ribbe, przewodniczący	lutz.ribbe@t-online.de
Deutsche Gesellschaft für Internatio-nale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH	Paulina Spiller, kierownik projektu RENALDO	paulina.spiller@giz.de
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi https://www.facebook.com/InstytutActivus	Jarosław Wiśniewski, radca	jaroslaw.wisniewski@minrol.gov.pl
Województwo Podlaskie https://www.funduszepodlaskie.pl	Artur Kosicki, Marszałek	kancelaria@podlaskie.eu

Odcinek #7

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE W NIEMCZECH

Odcinek #7 skupia się na spółdzielniach energetycznych w Niemczech.

W Niemczech, podobnie jak w Polsce, polityka krajowa i ramy regulacyjne kształtujące rynek energii mają znaczenie, ponieważ określają zakres, miejsce i sposób funkcjonowania spółdzielni energetycznych. W Niemczech spółdzielnie energetyczne ograniczają się do produkcji energii ze źródeł odnawialnych i odprowadzania jej do sieci elektroenergetycznej, podczas gdy w Polsce przewiduje się dla nich bardziej rolę lokalnego rynku energii, polegającą na bilansowaniu produkcji i konsumpcji energii pomiędzy członkami spółdzielni. Regulacje prawne i polityka energetyczna w Polsce i Niemczech określają zasadniczo różne i raczej nieporównywalne modele funkcjonowania.

Niemieckie spółdzielnie energetyczne wydają się odnosić sukcesy, należy zauważyć, że sukces ten opiera się tylko na jednym elemencie regulacyjnym: taryfie gwarantowanej za energię elektryczną. Oznacza to, że spółdzielnie energetyczne w Niemczech muszą wprowadzać do sieci całą energię elektryczną produkowaną przez siebie. Członkowie spółdzielni energetycznej nie mają możliwości prowadzenia prosumenckiej działalności polegającej na obrocie energią wewnątrz spółdzielni. Pomimo priorytetu „społeczności energetycznej” w polityce energetycznej i regulacjach prawnych Unii Europejskiej, w Niemczech nie ma możliwości handlu energią ani jej współdzielenia w spółdzielni energetycznej. W Niemczech nie ma więc możliwości tworzenia  lokalnych rynków energii. Innym słowami, członkowie spółdzielni energetycznej nie mają możliwości konsumpcji energii produkowanej w swojej społeczności energetycznej.

Polityka i programy wsparcia dla spółdzielni energetycznych w Polsce są inne, niż w Niemczech, i w dużej mierze są bardziej zgodne z priorytetami Dyrektywy RED II. Polityka i regulacje kształtujące spółdzielnie energetyczne w Polsce sprowadzają się do promowania modelu „zbiorowego prosumenta” jako narzędzia dla rozwijania lokalnego rynku energii na terenach wiejskich. Spółdzielnie energetyczne mają za zadanie zbiorowe korzystanie z energii elektrycznej lub cieplnej, wyprodukowanej i konsumowanej przez członków spółdzielni, której działalność jest ograniczona do terenu trzech sąsiadujących ze sobą gmin.

W Niemczech w skład spółdzielni energetycznej musi wejść co najmniej 50 osób fizycznych mających czynne prawo głosu w przedsiębiorstwie. 75% głosów musi przypadać osobom fizycznym zamieszkującym w promieniu 50 km wokół planowanej instalacji, natomiast pozostałe prawa głosu muszą przypadać mikroprzedsiębiorstwom, małym lub średnim przedsiębiorstwom lub władzom lokalnym i ich stowarzyszeniom. Żaden członek nie może posiadać więcej niż 10% głosów w spółdzielni, a prawa głosu muszą wiązać się z rzeczywistą możliwością wywierania wpływu na spółdzielnie i uczestniczenia w podejmowaniu decyzji przez zgromadzenie członków.

Wg. Raportu z 2022 roku Fakty i liczby – spółdzielnie energetyczne w Niemczech (Zahlen und Fakten der Genossenschaften in Deutschland ), w oparciu o ustawę o spółdzielniach akwizycyjnych i gospodarczych (niem. Gesetz betreffend die Erwerbs- und Wirtschaftsgenossenschaften) działa 847 spółdzielni energetycznych, które:

• Zrzeszają 200 000 członków;
• Zainwestowały w rozwój energii odnawialnej 3,2 miliarda euro;
• W 2020 r. odpowiadały za wytworzenie 8,8 Twh energii elektrycznej (3,5% produkcji energii odnawialnej w Niemczech);
• Dysponują 1 GW zainstalowanej mocy – przede wszystkim instalacje fotowoltaiczne i wiatrowe.

 

Spółdzielnie energetyczne to tylko jedna forma prawna dla prosumeryzmu zbiorowego. Są też przedsiębiorstwa społeczne i inne formy prawne, które umożliwiają tworzenie społeczności energetycznych. Wg. niektórych szacunków w Niemczech funkcjonuje ponad 17000 społeczności energetycznych. Spółdzielnie energetyczne stanowią najczęściej spotykaną formę.

Rozwój społeczności energetycznych w Niemczech wynika również z przepisów dotyczących taryf gwarantowanych (feed in-tariff), które wprowadzono w 1991 r. Taryfy gwarantowane umożliwiły podejmowanie inwestycji o niskim poziomie ryzyka, a uzupełninie taryf o gwarancję zakupu i priorytetowe zasilanie energią elektryczną ze źródeł odnawialnych, zapewniło inwestorom wysoki stopień bezpieczeństwa planowania. Spółdzielnie energetyczne mogły liczyć nie tylko na wsparcie banków, ale również na pomoc, doradztwo oraz wsparcie finansowe samorządów federalnych. W 2017 r. zaczęto odchodzić od taryf gwarantowanych na rzecz mechanizmów rynkowych, co zdecydowanie spowolniło rozwój spółdzielni energetycznych.

Pomimo zasadniczych różnic pomiędzy spółdzielniami energetycznymi w Niemczech i w Polsce wynikających z odmiennych regulacji prawnych i motywacji u podstaw prowadzonej polityki, doświadczenia niemieckie w tworzeniu, organizowaniu i prowadzeniu spółdzielni energetycznych jako przedsięwzięć zbiorowych są bardzo cenne. O tym jest właśnie odcinek 7.

Volker Pressl i Dieu Trinh Nguyen przedstawiają Spółdzielnię Energetyczną Eegon Eifel  ( eegon – die Eifel Energiegenossenschaft ) w Weisbaum, w Nadrenia-Palatynat, która się wyróżnia następującymi cechami:

1. Produkcja i dystrybucja energii odnawialnej: EEGON Eifel skupia się na produkcji oraz dystrybucji energii odnawialnej, w tym energii słonecznej, wiatrowej i biogazowej. Spółdzielnia posiada centra energetyczne, które wykorzystują różne technologie, aby produkować energię dla swoich członków.
2. Model demokratyczny: EEGON Eifel działa w oparciu o model demokratyczny, w którym każdy członek spółdzielni ma prawo głosu w kwestiach decyzyjnych. Spółdzielnia zachęca swoich członków do aktywnego włączania się w proces podejmowania decyzji, w tym w kwestiach związanych z inwestycjami.
3. Równość w obowiązkach i korzyściach: EEGON Eifel zapewnia, że każdy członek spółdzielni ma równy dostęp do korzyści i obowiązków, niezależnie od wielkości swojego gospodarstwa domowego lub przedsiębiorstwa. To oznacza, że wszyscy członkowie spółdzielni płacą takie same opłaty i mają takie same prawa do korzystania z energii, bez względu na to, ile energii zużyli.
4. Innowacyjne podejście: EEGON Eifel jest znana ze swojego innowacyjnego podejścia do dostarczania energii. Spółdzielnia wykorzystuje nowoczesne technologie i metody do produkowania energii odnawialnej oraz do minimalizowania zużycia energii w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach.
5. Troska o środowisko: EEGON Eifel stawia na pierwszym miejscu ochronę środowiska naturalnego i działa w sposób zrównoważony. Wszystkie centra energetyczne spółdzielni powstają z myślą o minimalizowaniu wpływu na środowisko naturalne, a energia produkowana przez spółdzielnię pochodzi z źródeł odnawialnych, co pomaga zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych.

EEGON Eifel to:

• 984 członków (31.12.2022)
• 16 systemów fotowoltaicznych
• 1 turbina wiatrowa – E115

• Dystrybucja za 2021 r. 4% dywidenda, dod. Premia 2%

Spółdzielnia obsługuje systemy fotowoltaiczne na dachach w regionie. Na użytkowanie powierzchni dachowych zawierana jest umowa dzierżawy, która przewiduje roczną dzierżawę. Ponadto EEGON EIFEL, jako spółdzielnia działająca na rynku, chce w przyszłości działać również w innych obszarach wytwarzania energii odnawialnej oraz eksploatacji systemów kogeneracyjnych. Ofertę uzupełniają działania na rzecz oszczędzania energii i zwiększania efektywności jej wykorzystania, a także doradzanie społeczeństwu, obywatelom i przedsiębiorstwom w kwestiach energetycznych.

Udział wynosi 500,00 €. Dzięki tej niskiej ofercie wstępnej jak najwięcej obywateli z regionu Eifel może zostać zmotywowanych do zostania członkiem spółdzielni. Odpowiedzialność pojedynczego członka jest ograniczona do wysokości udziałów.

 

Angela Michel, kierownik biura stowarzyszenia gmin w Nastätten w Niemczech jako członek Spółdzielni Energetycznej EGOM omawia program elektrycznego car-sharingu, który gmina uruchamia na terenach wiejskich. Spółdzielnia powstała w 2016 roku i dostarcza 100% ekologiczną energię elektryczną z energii słonecznej, wiatrowej i wodnej w gminnej sieci użyteczności publicznej. Oferuje wsparcie dla swoich członków w zakresie e-mobilności.

Marco Gutle z Fundacji 100% Energii Odnawialnej przedstawia przepisy i sposób funkcjonowania spółdzielni energetycznych w Niemczech.

Reinhard Szczech omawia działalność spółdzielni energetycznej Vianova Coop w Mainz, która została ustanowiona w 2018 roku jako wynik projektu UrStromMobil. Dzięki temu UrStrom BürgerEnergieGenossenschaft eG ustanowił podstawę dla wspierania  mobilności przyjaznej środowisku naturalnemu w Mainz pod hasłem “e-car sharing w rękach obywatela” oraz propagowania zasady “dziel się, a nie posiadaj”. Pomysł spotkał się z entuzjazmem i został rozszerzony przy wsparciu 12 spółdzielni energetycznych, które wspólnie założyły spółdzielnię Vianova do rozwijania platformy współdziałania oraz usług informatycznych w zakresie zarządzania pojazdami elektrycznymi.

Spółdzielnie energetyczne w Niemczech są zdecydowanie źródłem innowacyjności w zakresie współpracy i organizacji inicjatyw proekologicznych, angażujących duże ilości obywateli zarówno na wsi, jak i w mieście.

Obecnie jedną z największych barier dla rozwoju spółdzielni energetycznych w Niemczech jest wprowadzenie opłaty za tzw. “auto-konsumpcję” (Eigenverbrauch) w 2014 roku. Opłata ta nakłada dodatkowy podatek na samoosytosowanie energii produkowanej na własny użytek. W efekcie niemieckie spółdzielnie energetyczne, które produkują energię odnawialną i czerpią korzyści ze swojego własnego systemu magazynowania energii, mogą być obłożone wysokimi podatkami.

Inną barierą jest konieczność uzyskania koncesji na produkcję energii elektrycznej dla spółdzielni energetycznej, co jest często czasochłonne i kosztowne dla małych i średnich przedsiębiorstw. Ponadto, w niektórych regionach Niemiec, sieć dystrybucyjna nie zawsze jest w stanie sprostać wymogom dołączenia wytwórców rozproszonych do sieci dystrybucyjnej, co utrudnia rozwój spółdzielni energetycznej.

 

Kontakt i dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Spółdzielnia energetyczna EEGON Eifel https://www.eegon.de	Volker Pressl wiceprezes	info@eegon.de
Spółdzielnia energetyczna EEGON Eifel https://www.eegon.de	Dieu Trinh Nguyen specjalista	dieu.nguyen@eegon.de
Spółdzielnia energetyczna EGOM https://egom.de/e-carsharing	Angela Michel Gmina Nastätten
100 prozent erneuerbar stiftung (Fundacja 100% Energii Odnawialnej) http://www.100-prozent-erneuerbar.de/	Marco Gutle specjalista	guetle@100-prozent-erneuerbar.de
VIANOVA COOP Mobilność zbiorowa www.vianova.coop.de https://www.facebook.com/Vianova.coop	Reinhard Szczech Członek zarządu

 

Odcinek #8

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE W BELGII

Odcinek #8 skupia się na spółdzielniach energetycznych w Belgii.

Spółdzielnie energetyczne w Belgii wyróżniają się kilkoma cechami, które czynią je unikalnymi w porównaniu z innymi krajami:

1. Bardzo wysoka penetracja – Belgia ma jedną z najwyższych penetracji spółdzielni energetycznych na świecie. Według danych z 2019 roku ponad 360 000 obywateli Belgii było członkami spółdzielni energetycznych, a ich liczba stale rośnie.
2. Ukierunkowanie na energię odnawialną – większość spółdzielni energetycznych w Belgii skupia się na produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, takich jak energia wiatrowa, słoneczna i biomasa.
3. Lokalne zarządzanie – wiele spółdzielni energetycznych w Belgii jest zarządzanych w sposób lokalny, co oznacza, że członkowie spółdzielni mają wpływ na decyzje dotyczące inwestycji i produkcji energii.
4. Społecznie odpowiedzialne podejście – spółdzielnie energetyczne w Belgii często działają jako organizacje społeczne, skupiające się nie tylko na produkcji energii, ale także na promowaniu świadomości ekologicznej, działaniach na rzecz walki z ubóstwem energetycznym i na rzecz społeczności lokalnej.
5. Wzrost liczby nowych spółdzielni energetycznych – W ostatnich latach w Belgii powstało wiele nowych spółdzielni energetycznych, co świadczy o rosnącym zainteresowaniu mieszkańców działaniami na rzecz bardziej zrównoważonej energii.

Najciekawsze spółdzielnie energetyczne w Belgii to:

• Ecopower – jedna z największych i najbardziej znanych spółdzielni energetycznych w Belgii, z siedzibą w Antwerpii. Ecopower produkuje energię elektryczną z energii wiatrowej, słonecznej i biomasy, a także inwestuje w projekty związane z efektywnością energetyczną.
• Emissions Zéro – spółdzielnia energetyczna z siedzibą w Brukseli, która produkuje energię elektryczną z energii słonecznej i biomasy, a także dostarcza energię cieplną do domów i budynków.
• Beauvent – spółdzielnia energetyczna z siedzibą w Zomergem, która produkuje energię z energii wiatrowej i słonecznej, a także pomaga swoim członkom w realizacji projektów związanych z energią odnawialną.
• Enercoop – spółdzielnia energetyczna z siedzibą w Liège, która produkuje energię ze źródeł odnawialnych, takich jak energia wiatrowa, słoneczna i hybrydowa, a także promuje oszczędność energii i ekologiczne rozwiązania.

 

Najstarsza i największa spółdzielnia energetyczna w Europie to spółdzielnia EcoPower. Dirk Vansintjan – założyciel i prezes EcoPower opowiada o początkach i rozwoju spółdzielni. Dirk od 30 lat zajmuje się likwidowaniem barier dla rozwoju spółdzielczości energetycznej i zaznacza, że ta rola jest wciąż aktualna. EcoPower z siedzibą w belgijskiej prowincji Antwerpia, zrzesza prawie 50 tysięcy członków i zajmuje się produkcją oraz dystrybucją energii z odnawialnych źródeł. Działa na zasadzie samorządu członków i gwarantuje, że każdy członek ma równy głos przy podejmowaniu decyzji. Członkowie wybierają rady dyrektorów oraz decydują o wykorzystaniu zysków oraz o inwestycjach. Spółdzielnia wyróżnia się innowacyjnością. EcoPower stara się korzystać z nowych technologii w celu produkowania energii, związanych m.in. z rozwojem czystej energii wodorowej i instalowaniem mikrosieci energii na poziomie lokalnym, które mogą umożliwić lokalnym społecznościom dostęp do energii z odnawialnych źródeł.

Idea i cele spółdzielni energetycznych w w trzech regionach Belgii (Flamandia, Walonia, Bruksela) są podobne, ale każdy region ma swoje indywidualne uwarunkowania prawne, społeczne, kulturowe i geograficzne. Przekłada się to na zróżnicowany rozwój spółdzielni w każdym z trzech regionów. W filmie, rozmówcy zwracają uwagę na te różnice.

Jean-Pierre Balthazar i Stephan Lax ze spółdzielni energetycznej CoopERLiC działającej w Liege przedstawiają swoją inicjatywę w kontekście przepisów i uwarunkowań Walonii. CoopERLiC jest spółdzielnią zarejestrowaną jako przedsiębiorstwo społeczne. Oznacza to, że przedsięwzięcie uzyskało aprobatę Krajowej Rady Współpracy (CNC), a ponadto jest nastawione na interes społeczny (tj. działa nie tylko na rzez swoich członków, ale ma na uwadze ogólny interes społeczny mieszkańców).  Członkowie spółdzielni przywiązują duże znaczenie do możliwości zaangażowania w akcje na rzecz rozwoju społeczności lokalnej. Członkowie spółdzielni inwestują w jej działalność.

Najważniejsze różnice między spółdzielniami energetycznymi w tych trzech regionach to:

1. Różnice prawne: We Flamandii i Walonii spółdzielnie energetyczne są uregulowane prawnie, a ich działania kontrolowane są przez władze regionalne. W Brukseli nie ma specjalnych przepisów dotyczących spółdzielni energetycznych, ale ich działalność podlega ogólnym przepisom dotyczącym spółdzielni.
2. Wielkość i liczba spółdzielni energetycznych: We Flamandii funkcjonuje najwięcej spółdzielni energetycznych, ponad 40, a w Walonii jest około 10, natomiast w Brukseli jest znacznie mniej, około 6. We Flamandii i Walonii większość spółdzielni energetycznych jest skupiona na wytwarzaniu energii z odnawialnych źródeł.
3. Finansowanie: Spółdzielnie energetyczne z każdego z regionów działają w ramach różnych funduszy wspierających, z różną ilością środków finansowych. We Flamandii spółdzielnie mogą korzystać z Centralnego Funduszu Spółdzielni Energetycznych, podczas gdy w Walonii funkcjonuje Caisse d’Investissement de Wallonie. W Brukseli spółdzielnie energetyczne mogą korzystać z różnych źródeł finansowania, w tym dotacji rządowych i prywatnych inwestorów.
4. Typy źródeł energetycznych: Ze względu na odmienne charakterystyki geograficzne i krajobraz, różne typy źródeł energetycznych są bardziej dostępne w różnych regionach. We Flamandii spółdzielnie energetyczne skupiają się głównie na energii wiatrowej, słonecznej, biomasie i wodzie, natomiast w Walonii skupiają się na energii termicznej i w biopaliwach stałych. Z kolei w Brukseli spółdzielnie energetyczne częściej oferują usługi audytu energetycznego oraz modernizacji systemów grzewczych.
5. Koncepcje równowagi społecznej We Flamandii oraz Walonii, również w związku z wpływem instytucji EU, spółdzielnie przywiązują nadzwyczajne znaczenie do zrównoważenia społecznego natomiast w Brukseli, istotne stają się bardziej podejście skoncentrowane na kosztach i oszczędnościach.

Mimo sukcesów i znaczącego rozwoju spółdzielni energetycznych w Belgii, ich dalszy rozwój wymaga pokonanie szereg barier. Oto kilka najważniejszych:

1. Regulacje rynkowe – brak stabilnych i przejrzystych przepisów dotyczących spółdzielni energetycznych może stanowić barierę dla ich rozwoju. Niektóre przepisy dotyczące prawa energetycznego mogą być skomplikowane lub mało dostępne dla osób nie posiadających doświadczenia w dziedzinie energetyki.
2. Finansowanie – W niektórych przypadkach, spółdzielnie energetyczne nie posiadają wystarczających funduszy na realizację swoich celów i na rozwój. Brak środków finansowych lub trudności ze zdobyciem pożyczek w bankach może ograniczać ich działania.
3. Dostęp do sieci dystrybucyjnej – spółdzielnie energetyczne muszą mieć dostęp do sieci elektroenergetycznej, aby móc wprowadzać swoją energię do sieci. Jednak koszty i proces uzyskania dostępu do sieci dystrybucyjnej mogą być wysokie i czasochłonne.
4. Brak świadomości – niektórzy konsumenci nie są świadomi istnienia spółdzielni energetycznych lub nie rozumieją, jakie korzyści niosą ze sobą takie organizacje. Brak świadomości może powodować małe zainteresowanie spółdzielnią energetyczną, co może wpłynąć na jej rozwój.
5. Konkurencja – W Belgi, na rynku istnieje wielu dostawców energii, którzy wykorzystują tradycyjne źródła energii. Utrzymywanie konkurencyjnych cen może być wyzwaniem dla spółdzielni energetycznych, zwłaszcza w warunkach, kiedy koszty produkcji energii ze źródeł odnawialnych są wyższe od kosztów produkcji energii z tradycyjnych źródeł.
6. Złożoność zarządzania spółdzielnią energetyczną – zarządzanie spółdzielnią energetyczną oznacza nie tylko komercyjne działanie, ale zazwyczaj uwzględnia przede wszystkim cele społeczne. Nieuchronnie wiąże się to z ciężką pracą zespołową oraz potrzebą koordynacji grupy ludzi o różnych kompetencjach i potrzebach, co nie zawsze jest łatwe do osiągnięcia.

 

Kontakt i dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Spółdzielnia energetyczna ECOPOWER https://www.ecopower.be/	Dirk Vansintjan prezes	dirk.vansintjan@rescoop.eu
Spółdzielnia energetyczna CoopERLiC www.cooperlic.be	Jean-Pierre Balthasar Prezes	jpbalthasar@bdaa.be
Spółdzielnia energetyczna CoopERLiC www.cooperlic.be	Stephan Lax Specjalista	stephan@cooperlic.be

Odcinek #9

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, NOWE TECHNOLOGIE/ ROZWIĄZANIA DLA SPÓŁDZIELNI ENERGETYCZNYCH

Odcinek #9 opowiada o pierwszej spółdzielni energetycznej wpisanej do spisu prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) – Spółdzielni Eisall i prezentuje wskazówki i wnioski dla tych, którzy przymierzają się do utworzenia własnej spółdzielni energetycznej.

Spółdzielnia energetyczna EISALL to pierwsza spółdzielnia energetyczna w Polsce, która została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w maju 2021 roku ¹. Spółdzielnia Eisall znajduję się w Raszynie, w województwie mazowieckim. Jej założycielem jest IRENEUSZ PERKOWSKI, były prezes zarządu spółki Tauron Sprzedaż oraz specjalista projektu RENALDO.

Spółdzielnia energetyczna EISALL posiada dwie mikroinstalacje fotowoltaiczne o mocy po 10 kW każda, które znajdują się w Wypędach na terenie gminy Raszyn. Obszar, na którym ma działać spółdzielnia, nie ogranicza się tylko do gminy Raszyn, ale ma również obejmować zlokalizowane w powiecie pruszkowskim gminy Michałowice oraz Nadarzyn.

EISALL liczy dzisiaj 5 członków i jest obecnie jedyną spółdzielnią, która doprowadziła do podpisania umowy dystrybucji i sprzedaży z operatorem (w tym przypadku z PGE). Na podstawie dostarczonych przez PGE godzinowych danych dotyczących produkcji i konsumpcji energii elektrycznej, członkowie spółdzielni rozliczają się ze sobą. Wsparcia przy rejestracji spółdzielni oraz odnośnie bieżących kwestii prawnych udziela zespół prawników z kancelarii Polowiec i Wspólnicy sp.j. w Krakowie – mec. Piotr Kolasa i mec. Marcin Jamrozik.

Przedmiotem działalności spółdzielni EISALL jest wytwarzanie energii elektrycznej, handel energią elektryczną, dystrybucja i przesyłanie energii elektrycznej oraz doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. Wykazane w KRS przedmioty działalności obejmują: wytwarzanie energii elektrycznej (35 11 Z) – jako przedmiot przeważającej działalności, a także handel energią elektryczną (35 14 Z), dystrybucję energii elektrycznej (35 13 Z), przesyłanie energii elektrycznej (35 12 Z), doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania (70 22 Z), a także działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztw techniczne (71 12 Z).

SPÓŁDZIELNIA ENERGETYCZNA EISALL to „żywe laboratorium”, w którym założyciele i członkowie wypracowują różne rozwiązania wynikające z prowadzenia działalności w świetle aktualnie obowiązujących przepisów oraz praktyki biznesowej sprzedawców i dystrybutorów energii elektrycznej.

Doświadczenia EISALL i jej prezesa IRENEUSZA PERKOWSKIEGO, zwracają uwagę na dwa wyzwania, przed którymi musi stanąć każda spółdzielnia:

1. W jaki sposób członkowie spółdzielni będą się rozliczać wewnątrz spółdzielni energetycznej?
2. W jaki sposób spółdzielnia energetyczna będzie się rozliczać ze sprzedawcą i dystrybutorem energii elektrycznej?

O tych wyzwaniach opowiada w filmie IRENEUSZ PERKOWSKI. Rozliczenia wewnątrz spółdzielni energetycznej wymagają wewnętrznych uzgodnień pomiędzy członkami odnośnie zasady wzajemnych rozliczeń, oraz rozwiązania informatycznego, które umożliwi członkom rozliczanie się ze sobą na bieżąco. W przypadku EISALL, spółdzielcy wypracowali własny algorytm do prowadzenia rozliczeń. Nie jest  konieczny własny algorytm ponieważ ustawodawca zakłada, że to sprzedawca oraz dystrybutor energii będzie dostarczał stosowne dane godzinowe, a po stronie spółdzielców pozostanie jedynie ustalenie zasad wzajemnych rozliczeń.

Jeśli chodzi o drugie wyzwanie – czyli współpraca z dystrybutorem i sprzedawcą energii – sprawa jest bardziej skomplikowana, ponieważ nie ma na obecnie ogólnokrajowego wzorca lub modelu umowy dla spółdzielni energetycznej. Każdy operator ma swoje własne praktyki i rozwiązania, które zamierza stosować w przypadku spółdzielni energetycznych. Jest to poważna bariera dla każdej powstającej spółdzielni energetycznej.

RAFAŁ SERAFIN z zespołu ds. spółdzielni energetycznych Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolnictwa (KPODR), który prowadził projekt RENALDO, zwraca uwagę na pionierski charakter spółdzielni energetycznych i potrzebę wypracowania nowych rozwiązań technologicznych, prawnych i ekonomicznych poprzez współpracę z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Takie rozwiązania stopniowo się pojawiają.

W Poradniku RENALDO – „Jak założyć i prowadzić spółdzielnię energetyczną?” można znaleźć propozycje wzorców umów spółdzielni energetycznej z dostawcą i sprzedawcą energii oraz rozliczeń wewnętrznych, bazujących na pionierskich doświadczeniach spółdzielni energetycznej EISALL. W poradniku znajdują się również wskazówki i rozwiązania innych praktycznych problemów, z którymi powstająca spółdzielnia energetyczna musi się zmierzyć. Poradnik jest dostępny na stronie KOWR: https://www.gov.pl/web/kowr/podrecznik-renaldo-pn-jak-zalozyc-i-prowadzic-spoldzielnie-energetyczna

Istotne kwestie przy zawieraniu przez spółdzielnię energetyczną umowy z operatorem i sprzedawcą energii, to:

1. Umowa kompleksowa ze sprzedawcą: spółdzielnia energetyczna musi mieć umowę kompleksową z wybranym sprzedawcą. Sprzedawca, z którym zawarto umowę zakupu energii elektrycznej, dokonuje ze spółdzielnią energetyczną rozliczenia ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej wobec ilości energii elektrycznej pobranej z tej sieci, w celu jej zużycia na potrzeby własne przez spółdzielnię energetyczną i jej członków.
2. Umowa dystrybucyjna ze spółką dystrybucyjną: spółdzielnia energetyczna ma umowę dystrybucyjną ze spółką dystrybucyjną. W przypadku zawarcia ze sprzedawcą umowy sprzedaży energii elektrycznej, odbiorca musi zawrzeć z operatorem systemu dystrybucyjnego (OSD) umowę o świadczenie usług dystrybucji.
3. Zmiana sprzedawcy: zmiana sprzedawcy energii elektrycznej wymaga przeprowadzenia procedury zmiany sprzedawcy dla każdego punktu poboru energii, w celu zgłoszenia nowej umowy sprzedaży.
4. Sprzedawca rezerwowy: w przypadku, gdy sprzedawca zaprzestanie sprzedaży energii elektrycznej odbiorcy, a w umowie nie został wskazany sprzedawca rezerwowy lub umowa nie zawiera upoważnienia OSD do zawarcia w imieniu i na rzecz klienta umowy sprzedaży rezerwowej/umowy kompleksowej zawierającej postanowienia umowy sprzedaży rezerwowej.

Kwestie umów oraz technologii rozliczeń wewnątrz i na zewnątrz spółdzielni energetycznej to niewątpliwie wyzwanie dla nowo powstałych spółdzielni energetycznych i warto je uwzględnić podczas planowania działalności. Należy pamiętać, że każda sytuacja jest inna i może wymagać indywidualnego podejścia. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na ryzyko niewypłacalności członka spółdzielni lub potrzeby windykacji płatności– kto ponosi ryzyko – sprzedawca energii, czy spółdzielnia, czy też to ryzyko jest w jakiś sposób podzielone.

 

Kontakt i dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Spółdzielnia Energetyczna EISALL https://eisall.eu	Ireneusz Perkowski, Prezes	spoldzielnia@eisall.eu
Zespół ds. spółdzielni energetycznych przy Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego (KPODR) oraz Iso-Tech sp. z o.o.	Rafał Serafin, Prezes	rafal.serafin@isotech24.eu

 

Odcinek #10

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE W BELGII

Odcinek #10 pokazuje możliwości i szanse, które uwzględniała gmina Ustronie Morskie poprzez założenie spółdzielni energetycznej. W odcinku osoby zaangażowane w projekt powstawania spółdzielni energetycznej wypowiadają się jakie korzyści i wyzwania stały przy realizacji tej koncepcji od strony praktycznej.

Piotr Byczkowiak, Prezes Spółdzielni Energetycznej „BIODAR”/Spółki Gminna Energia Ustronie Morskie wskazuje, jak idea spółdzielni energetycznej powstawała na przestrzeni lat. Początkowym punktem było wykorzystanie energii słonecznej. Dzięki zaangażowaniu władz gminy i zebranego zespołu w 2015 r. powstała farma fotowoltaiczna. Inicjatywa powiązana była z innowacyjnym wówczas podejściem, tzn. wykorzystaniem terenu po rekultywacji wysypiska śmieci na cele farmy PV.

Kilka lat później, w 2020 roku podczas dyskusji rady nadzorczej spółki Gminna Energia zaczęto podejmować decyzje w stronę założenia spółdzielni energetycznej. Jak podkreśla Piotr Byczkowiak: była to szansa na zagospodarowanie energii elektrycznej i stabilizację cen energii w gminie. Ceny energii elektrycznej stanowiły znaczną część wydatków gminy.

Łukasz Molski, Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Ustroniu Morskim oraz Elżbieta Macek, Skarbnik Gminy Ustronie Morskie zwracają uwagę na ilości energii, którą zużywają obiekty gminy Ustronie Morskie. Przekonują, że inicjatywa powstała z potrzeby gminy w zakresie ograniczania wydatków na energię elektryczną i konieczność wypracowania proekologicznych rozwiązań.

Zmiany w przepisach prawa regulujących spółdzielnie energetyczne w Polsce umożliwiło wówczas wniesienie istniejącej farmy fotowoltaicznej w powstającą spółdzielnię energetyczną, którą postrzegano jako instrument dla ograniczenia kosztów energii elektrycznej gminy.

Krzysztof Grzywnowicz, Przewodniczący Rady Gminy Ustronie Morskie przypomina, że w marcu 2023r. rada gminy podjęła uchwałę i wyraziła zgodę na stworzenie spółdzielni energetycznej. Przejście procedury formalnej tworzenia spółdzielni trwało 6 miesięcy do września 2023 r., kiedy to spółdzielnia została wpisana w rejestr spółdzielni energetycznych prowadzony przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.

Marta Thiele Staszewska, adwokat, opowiada o tym dlaczego proces powstawania spółdzielni energetycznej w Ustroniu Morskim należy traktować jako pionierskie działania, które przetarły szlaki dla innych gminnych inicjatyw na rzecz spółdzielni energetycznych.

Stowarzyszenie im. prof. Żmijewskiego aktywnie uczestniczyło i wspierało proces tworzenia spółdzielni energetycznej poprzez współtworzenie koncepcji, stosowne analizy, spotkania z lokalną społecznością oraz poszukiwanie rozwiązań wynikających z interpretacji przepisów w innych przypadkach oraz ze strony Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Bezpośrednie zaangażowanie ekspertów Stowarzyszenia – Prezesa Rafała Czaja i dr inż. Grzegorza Maślocha, usprawniło i przyspieszyło proces ustanawiania spółdzielni energetycznych w Ustroniu Morskim.

Ewa Ostrowska, Zastępca Wójta i Sekretarz Gminy Ustronie Morskie wskazuje na dodatkowe korzyści wynikające z przystąpienia gminy do spółdzielni energetycznej. Dzięki już funkcjonującej spółdzielni energetycznej powstał plan zagospodarowania zaoszczędzonych pieniędzy w budżecie gminy. Środki zaoszczędzone gmina przeznaczy na działania inwestycyjne lub wydarzenia przynoszące korzyści mieszkańcom i turystom, budując proekologiczny wizerunek gminy..

Piotr Byczkowiak przedstawia jak w starym systemie bez spółdzielni energetycznej skala zysku z instalacji fotowoltaicznej w zestawieniu z wydatkami gminy na energię elektryczną wynosiła zaledwie 10-15%. W nowym systemie opartym na spółdzielni energetycznej, gmina jest w stanie zbilansować aż 80% potrzeb energetycznych. Tak wysoka wartość występuje dla funkcjonowania farmy fotowoltaicznej oraz trzech mikroinstalacji fotowoltaicznych. Pieniądze, które zostałyby wydane na energię elektryczną w starym systemie, dzisiaj zostają w budżecie gminy.

Dla wójta Łukasza Molskiego, cel samowystarczalności energetycznej jest dziś w zasięgu ręki dla gminy i jej energochłonnych jednostek takich jak szkoła, przedszkole, gminny ośrodek sportu i rekreacji, gminny ośrodek kultury czy też oświetlenie uliczne.

Piotr Byczkowiak podsumował że, gmina przeciera szlaki związane z nowymi rozwiązaniami zarządzania energii i staje się przykładem tego czego gmina może osiągnąć, stawiając na odnawialne źródła energii. Spółdzielnia energetyczna i jej członkowie nie tylko śledzą zmiany w Prawie Energetycznym oraz Ustawie o Odnawialnych Źródłach Energii, ale aktywnie próbuje wykorzystać nowe możliwości działania, które się pojawiają.

Spółdzielnia energetyczna to szansa dla ustabilizowania cen energii dla swoich członków, ale również sposób na zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego samorządu.

 

Kontakt i dalsze informacje:

O procesie zakładania spółdzielni energetycznej w Ustroniu Morskim oraz możliwościach, które spółdzielnia energetyczna tworzy dla gmin, najlepiej kontaktować się bezpośrednio z przedstawicielami Stowarzyszenia im. prof. Żmijewskiego oraz ze Spółdzielnią energetyczną BIODAR w Ustroniu Morskim.

Więcej informacji i wydarzeń związanych z zakładaniem i funkcjonowaniem spółdzielni energetycznych znajdą Państwo na stronie: https://stowarzyszenie-zmijewski.pl/

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Spółdzielnia energetyczna BIODAR w Ustroniu Morskim	Piotr Byczkowiak, Prezes	p.byczkowiak@ustronie-morskie.pl
Stowarzyszenie na rzecz efektywności im. prof. Krzysztofa Żmijewskiego	Rafał Czaja, Prezes	zarzad@stowarzyszenie-zmijewski.pl

Odcinek #11

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, SPÓŁDZIELNIA ENERGETYCZNA SUDECKA ENERGIA W GMINIE KAMIENNA GÓRA I CZARNY BÓR

Odcinek #11 opowiada historię spółdzielni energetycznej Sudecka Energia, która powstała na przestrzeni 6 miesięcy z inicjatywy 2 gmin oraz przedsiębiorstwa komunalnego. Przykład ten pokazuje dzisiejsze możliwości uruchomiania spółdzielni energetycznej w środowisku wiejskim. Potrzebna jest wizja. Potrzebni są ludzie, którzy nie boją się wyzwań. KRZYSZTOF SOLARZ, prezes Inkubatora Przedsiębiorczości Gminy Kamienna Góra od początku wspierał, i wciąż wspiera, proces tworzenia, rejestracji i rozwoju spółdzielni energetycznej.

“Sudecka Energia” to spółdzielnia energetyczna, która została założona w siedzibie Inkubatora Przedsiębiorczości w Czadrowie. Członkami tej nowej organizacji są GMINA WIEJSKA CZARNY BÓR, GMINA WIEJSKA KAMIENNA GÓRA oraz PRZEDSIĘBIORSTWO GOSPODARKI KOMUNALNEJ SANIKOM W LUBAWCE. W tym gronie miała znaleźć się również Gmina Lubawka, ale radni tego samorządu nie wyrazili woli przystąpienia do spółdzielni. Nie chcieli się zgodzić na budowę biogazowni, która mogłaby pełnić rolę stabilnego źródła energii OZE. Jest to niezbędne dla zapewnienia miksu energetycznego, który wykorzysta w pełni możliwość bilansowania produkcji i konsumpcji energii (tj. autokonsumpcję)

Spółdzielnie energetyczne, takie jak “Sudecka Energia”, wytwarzają energię z odnawialnych źródeł na potrzeby własne i swoich członków. Autokonsumpcja przekłada się bezpośrednio na oszczędności, ponieważ nie ma potrzeby pobierania i płacenia za energię elektryczną z sieci w okresach, gdy produkcja z instalacji OZE okazuje się niewystarczająca. W Polsce mamy obecnie 21 takich spółdzielni.

Sudecka Energia to pierwsza spółdzielnia energetyczna w Polsce, w której współpracuje kilka samorządów na terenie 3 gmin. W przyszłości spółdzielnia energetyczna planuje zaprosić do współpracy kolejnych partnerów, w tym też gminę Lubawka, która się nie zdecydowała zostać członkiem założycielem. Przewiduje się udział wyłącznie osób prawnych – lokalne prywatne przedsiębiorstwa, które będą mogły skorzystać z szeregu oszczędności wynikających ze wspólnych działań w spółdzielni energetycznej.

TOMASZ GROMALA, sekretarz gminy CZARNY BÓR motywuje udział gminy w spółdzielni chęcią uatrakcyjnienia 6 ha obszaru aktywności gospodarczej, który ma przyciągnąć przedsiębiorców oraz inwestycje do gminy. Z kolei, GRZEGORZ SZMAJDZIŃSKI, prezes spółki gospodarki komunalnej SANIKOM zwraca uwagę na energochłonność procesów utylizacji odpadów. Upatruje w spółdzielni energetycznej szansę obniżenia kosztów energii, a co za tym idzie, możliwość obniżenia kosztów gospodarki odpadowej na terenie działalności spółki.

Celem współpracy członków założycieli jest również możliwość pozyskiwania środków zewnętrznych na projekty i budowę źródeł OZE. Spółdzielnia energetyczna już zdążyła przygotować i złożyć pierwsze wnioski o dofinansowanie przygotowania dokumentacji inwestycyjnej oraz przetestowania autorskiego systemu prowadzenia rozliczeń wewnętrznych.

Motorem inicjatywy jest PATRYK STRAUS, wójt gminy wiejskiej Kamienna Góra, który realizuje konsekwentnie model nowoczesnego samorządu, który nie boi się korzystać z innowacyjnych rozwiązań i podejmowania ryzyka działań pionierskich.

Przewodniczącą rady nadzorczej została EMILIA PROSKURA, wiceprzewodniczącymi: GRZEGORZ SZMAJDZIŃSKI oraz MICHALINA SKOMOROKIEWICZ. Prezesem zarządu została ANNA KIELAR, wiceprezesem EDWARD KACZOR, sekretarzem JERZY DETYNA. Praca we władzach spółdzielni jest bezpłatna.

Przykład Sudeckiej Energii pokazuje, że z odrobiną determinacji i szerokich konsultacji, można w stosunkowo krótkim czasie ustanowić spółdzielnię energetyczną i przystąpić do przygotowywania inwestycji.

 

Kontakt i dalsze informacje:

O procesie zakładania spółdzielni energetycznej Sudecka Energia, najlepiej kontaktować się bezpośrednio z członkami-gminami tej inicjatywy.

 

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Gmina wiejska KAMIENNA GÓRA https://gminakamiennagora.pl/	Patryk Straus, wójt	urzad.gminy@gminakg.pl
Gmina wiejska CZARNY BÓR https://www.czarny-bor.pl	Tomasz Gromala, sekretarz	sekretariat@czarny-bor.pl
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej SANIKOM https://sanikom.com.pl/	Grzeogorz Szmajdziński, prezes	g.szmajdzinski@sanikom.com.pl
Inkubator Przedsiębiorczości Gminy Kamienna Góra https://inkg.pl/	Krzysztof Solarz, prezes	krzysztof.solarz@inkg.pl

Odcinek #12

Wsparcie dla spółdzielni energetycznych i społeczności energetycznych w Polsce, WIEŚ, PROSUMERIZM, SPÓŁDZIELNIE ENERGETYCZNE

Odcinek #12 to próba opisania aktualnej sytuacji spółdzielni energetycznych w Polsce oraz opisania perspektyw rozwoju i upowszechnienia tej formy „społeczności energetycznej OZE” w najbliższych latach, w szczególności na terenach wiejskich.

Spółdzielnie energetyczne tworzą lokalny rynek energii dla swoich członków poprzez zbiorową działalność prosumencką, czyli członkowie spółdzielni równocześnie produkują i konsumują energię elektryczną bądź cieplną. Ten model rozproszonej energetyki  cieszy się coraz większą popularnością w Europie oraz w Polsce. Oczekiwane korzyści to m.in. tańsza energia i większe bezpieczeństwo energetyczne na poziomie lokalnym.

ARKADIUSZ ZIĘBA z firmy ENERGA zwraca uwagę na techniczne ograniczenia sieci elektro-energetycznych na terenach wiejskich. Niewydolność sieci elektroenergetycznych jest głównym powodem odmów przyłączania OZE. Łączna moc przyłączeniowa, która do 2028 roku będzie dostępna dla inwestorów, spadła aż o 41% w porównaniu z planami operatorów systemu dystrybucyjnego i systemu przesyłowego z pierwszego kwartału 2022 r. W 2022 roku odmówiono przyłączenia do sieci ponad 30 tys. instalacji fotowoltaicznych, niemal 8 tys. magazynów energii oraz prawie 6 tys. farm wiatrowych.

Gdy zaczynaliśmy kampanię „Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi” w krajowym rejestrze prowadzonym przez Krajowy Ośrodek Wspierania Rolnictwa (KOWR) znajdowała się tylko jedna spółdzielnia energetyczna. Była to spółdzielnia energetyczna EISALL, którą przedstawiliśmy w odcinku 9. Dzisiaj, gdy obecna edycja kampanii dobiega końca, w rejestrze KOWR widnieje aż 21 spółdzielni energetycznych, a spółdzielniami energetycznymi interesuje się coraz szersze grono samorządowców, rolników i mieszkańców wsi.

Wg. RAFAŁA SERAFINA, który prowadził zespół ds. spółdzielni energetycznych w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego (KPODR) w latach 2021-3, liczba spółdzielni energetycznych wzrośnie w Polsce w ciągu najbliższego roku do około 200, a za kilka lat do nawet 2000. W dużo mniejszej Danii działa obecnie już 2.500 spółdzielni energetycznych. Tempo przekładania pomysłu spółdzielni energetycznej w rzeczywistość, w której pojawiają się namacalne efekty w postaci inwestycji oraz oszczędności, jest imponujące. Wiąże się to nie tylko z mobilizowaniem potencjalnych spółdzielców, ale również z wykreowaniem przyjaznego i przychylnego loklanego klimatu dla spółdzielczości energetycznej. Po drodze potrzebne były modyfikacje przepisów oraz jednoznaczne interpretacje obowiązującego prawa. Spółdzielnie najczęściej powstają tam, gdzie  wójt wraz z samorządem terytorialnym podjął się roli głównej w przedsięwzięciu.

Proces tworzenia spółdzielni energetycznych w Polsce to ciągły proces rozpoznawania barier i możliwości, a następnie szukania rozwiązań prawnych, organizacyjnych, technologicznych i finansowych. Rozmówcy w ostatnim odcinku zwracają uwagę na fakt, że okres działania pionierskiego wciąż trwa, z tym że pionierów jest dziś znacznie więcej niż rok temu. Potrzebna jest nie tylko współpraca, ale wzajemne wsparcie, wymiana informacji i dzielenie się doświadczeniami. Można śmiało stwierdzić, że poszczególne przedsięwzięcia spółdzielni energetycznych nie są dla siebie konkurencją. Wręcz odwrotnie. Każda spółdzielni energetyczna stanowi zasób wiedzy i rozwiązań dla innych spółdzielni. Taką wymianę wiedzy, informacji, rozwiązań oraz wzajemne wsparcie zainicjowano w ramach projektu RENALDO, w którym KPODR podjął się roli animatora ruchu spółdzielni energetycznych na wsi, przy wsparciu i współpracy Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Tą rolę KPODR odgrywa po dzień dzisiejszy.

ALDONA PIOTROWSKA z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, która badała proces rozowju ruchu na rzecz spółdzielni energetycznych podkreśla potrzebę zadbania o wymiar budowania wzajemnego zaufania, uczenia się i wsparcia, pomiędzy różnorodnymi interesariuszami lokalnych rynków energii. Na tą potrzebę „sieciowania” odpowiedział projekt RENALDO czyli “Rozwój obszarów wiejskich poprzez odnawialne źródła energii – Renew (able) your Region”, który był realizowany z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w latach 2021-3. PAULINA SPILLER koordynowała projekt, a RAFAŁ SERAFIN zajmował się wypracowaniem i wdrożeniem działań animacyjnych, które również dostarczały treści kampanii „Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi” z terenu całego kraju. Projekt RENALDO doprowadził do powstania nieformalnego systemu wsparcia dla spółdzielni energetycznych w Polsce, który wciąż się rozwija. Rozmówcy występujący w filmie są częścią tego systemu wsparcia, który składa się z następujących elementów:

1. WSPARCIE EKSPERCKIE: Ważnym celem projektu RENALDO było udzielenie wsparcia eksperckiego, które miało ułatwić i przygotować założenie pierwszych, pilotażowych spółdzielni energetycznych w 6 gminach na terenie województw kujawsko-pomorskiego i podlaskiego. W te działania zaangażowali się eksperci Stowarzyszenia Efektywności Energii im. Żmijewskiego, m. in. RAFAŁ CZAJA, ARKADIUSZ MIKOŁAJCZYK, GRZEGORZ MAŚLOCH i TOMASZ MARZEC, którzy podjęli współpracę również z KOWR by objąć wsparciem potencjalnych inicjatorów spółdzielni energetycznych z terenu całej Polski.
2. ZMIANY W PRZEPISACH: Projekt RENALDO przyczynił się do przygotowania zmian w przepisach, które miały ułatwić zakładanie i funkcjonowanie spółdzielni energetycznych. Zmiany te zostały uwzględnione w niedawnej nowelizacji ustawy OZE. Zmiany te dotyczyły m.in. definicji spółdzielni energetycznej oraz zakresu i obszaru jej możliwego działania; umów między przedsiębiorstwami energetycznymi a spółdzielnią energetyczną; dostosowania opustowego sposobu rozliczeń do wymogów unijnych, przy utrzymaniu dotychczasowych korzyści dla członków spółdzielni energetycznych; przyłączeń do sieci źródeł OZE działających na rzecz spółdzielni energetycznej; ułatwień w sprawozdawczości. Kolejne zmiany, modyfikacje i interpretacje przepisów są potrzebne by przyspieszyć inicjowanie i rozwijanie spółdzielni energetycznych na wsi. Każda proponowana zmiana w przepisach wywołuje dyskusję. Niezbędne jest zatem by w tych dyskusjach głos zabierały spółdzielnie energetyczne, które są w stanie dostarczyć praktycznych wskazówek i propozycji dla ustawodawcy. Proponowane FORUM SPÓŁDZIELNI ENERGETYCZNYCH miałoby pełnić właśnie taką rolę w najbliższych miesiącach i latach.
3. NARZĘDZIA PRAKTYCZNE: W ramach projektu RENALDO powstały również praktyczne narzędzia, takie jak poradnik przybliżający tematykę zakładania oraz funkcjonowania spółdzielni energetycznych, a także kalkulator do wyliczania techniczno-finansowych parametrów rentowności przy różnych założeniach miksu energetycznego i składu członków-producentów i członków-konsumentów. Narzędzia te są ogólnodostępne na stronach KOWR, który je aktywnie propaguje:

• Kalkulator RENALDO: https://www.gov.pl/web/kowr/kalkulator-renaldo .
• Podręcznik RENALDO, zatytułowany “Jak założyć i prowadzić Spółdzielnię Energetyczną?” jest dostępny pod adresem: https://www.gov.pl/web/kowr/podrecznik-renaldo .

1. PROMOCJA LOKALNEJ SAMOWYSTARCZALNOŚCI ENERGETYCZNEJ: Projekt RENALDO podkreślał wzrost znaczenia spółdzielni energetycznych jako lokalnych rynków energii, które są kluczowe w zapewnieniu lokalnej samowystarczalności energetycznej. Filmy przygotowane i upowszechniane w ramach kampanii „Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi” zwracają uwagę na ten aspekt. Prezentowane przykłady, w tym autorzy inicjatyw spółdzielczości energetycznej, inspirują i zachęcają kolejne samorządy do działania.

Perspektywa dla rozwoju spółdzielni energetycznych w Polsce wydaje się obiecująca, ale jeśli spółdzielczość energetyczna w postaci lokalnych rynków energii ma się stać powszechna na terenach wiejskich, to rząd powinien podjąć działania wspierające, w zakresie:

1. Nowe regulacje: Rząd powinien wprowadzić nowe regulacje, które ułatwią powstawanie i funkcjonowanie spółdzielni energetycznych. Na przykład, przepisy mogą warunkować rozwój sieci energetycznych przyłączaniem spółdzielni energetycznych, obejmować ułatwienia dla przyłączania do sieci nowych źródeł OZE działających na rzecz spółdzielni energetycznych. Ważne też jest doprecyzowanie kwestii umów zawieranych przez sprzedawcę energii z poszczególnymi członkami spółdzielni energetycznej i operatorem systemu dystrybucyjnego, rozszerzenie terytorialnego zakresu działania i uproszczenie sprawozdawczości spółdzielni energetycznych.
2. Wsparcie finansowe: Rząd powinien zapewnić wsparcie finansowe dla spółdzielni energetycznych, na przykład poprzez programy rządowe i instrumenty wsparcia w postaci dotacji i nisko oprocentowanych pożyczek. Wsparcie finansowe jest potrzebne w co najmniej 3 wymiarach:
   • Animowanie spółdzielni energetycznych, umożliwiając inicjatorom opracowanie modelu biznesowego dostosowanego do lokalnych potrzeb, uwarunkowań i możliwości, pozyskiwanie członków i przygotowanie planów inwestycyjnych.
   • Inwestycje na rozbudowę zdolności produkcyjnych spółdzielni energetycznej pod kątem zapewnienia korzystnego miksu energetycznego, czyli pieniądze na instalacje OZE oraz magazyny energii.
   • Dokapitalizowanie majątku spółdzielni, tak, aby mogły one rozwijać swoją działalność również na korzyść społeczności lokalnych, np. poprzez doradztwo lub inicjatywy na rzecz przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu.
3. Wsparcie doradcze: Rząd powinien zapewnić wsparcie doradcze dla osób planujących założyć spółdzielnie energetyczne. Może to obejmować pomoc w przygotowaniu planów biznesowych, poradnictwo techniczne i prawnicze oraz pomoc w uzyskaniu finansowania. Wsparcie doradcze powinno w pierwszej kolejności wykorzystywać wiedzę, umiejętności i kompetencje, które pozyskały funkcjonujące już spółdzielnie energetyczne. Należy również wykorzystywać wiedzę, przykłady oraz doświadczenia innych form społeczności energetycznych OZE w kraju i zagranicą, w innych państwach UE.
4. Promocja i edukacja: Rząd powinien finansować i patronować kampaniom promocyjnym i edukacyjnym, aby zwiększyć świadomość społeczeństwa na temat korzyści płynących ze spółdzielni energetycznych. Kampanie edukacyjne powinny być skierowane zarówno do społeczności wiejskich jak i miejskich, aby w ten sposób propagować ideę prosumenta zbiorowego. Kampanie powinny angażować zarówno jednostki rządowe, takie jak KOWR, ale również organizacje pozarządowe i organizacje zrzeszające gminy i powiaty.
5. Współpraca z samorządami lokalnymi: Rząd powinien współpracować z samorządami lokalnymi, aby promować i umożliwiać tworzenie spółdzielni energetycznych na poziomie lokalnym. Tam, gdzie to możliwe i uzasadnione, gminy powinny być członkami i motorami rozwoju spółdzielczości energetycznej.

 

Kontakt i dalsze informacje:

Organizacja	Osoba do kontaktu	Kontakt
Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, Projekt Renaldo	Paulina Spiller, koordynator	paulina.spiller@giz.de
Zespół ds. spółdzielni energetycznych przy Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego (projekt RENALDO) oraz Iso-Tech sp. z o.o.	Rafał Serafin	rafal.serafin@isotech24.eu
Stowarzyszenie na rzecz efektywności im. prof. Krzysztofa Żmijewskiego	Rafał Czaja, Prezes Grzegorz Maśloch Tomasz Marzec Arkadiusz Mikołajczyk	zarzad@stowarzyszenie-zmijewski.pl
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Polityk Regulacyjnych	Aldona Piotrowska, Profesor	piotrowa@uek.krakow.pl