Blogi „Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi” omawiają różne aspekty spółdzielni energetycznych w Polsce w celu ich lepszego zrozumienia. Spółdzielnie energetyczne to formuła prawna, organizacyjna, technologiczna, finansowa i społeczna, która lansuje rozwiązania prosumenta zbiorowego – czyli sytuacji, w której grupa osób i organizacji decyduje się na produkowanie energii z odnawialnych źródeł energii (OZE), a następnie tą energie konsumować. W blogach omawiamy motywacje, korzyści i rozwiązania, które mogą być zastosowane by spółdzielnie energetyczne spełniły oczekiwania zarówno ich uczestników jak i zamierzeń polityki państwa wobec wyzwań kryzysu energetycznego oraz wymogów Unii Europejskiej. Spróbujemy przybliżyć również doświadczenia innych Państw, w których spółdzielnie energetyczne się rozwijają. Blogi towarzyszą filmom i innym informacjom przedstawianych przez kampanię Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi.
W trzecim blogu podpowiadamy inicjatorom spółdzielni energetycznych od czego zacząć.
Spółdzielnia energetyczna – od czego zacząć?
Spółdzielnia energetyczna wydaje się atrakcyjnym rozwiązaniem dla tych, którzy dziś mieszkają i pracują na wsi, i nie radzą sobie z rosnącymi cenami energii oraz perspektywą, że ceny energii będą jeszcze wyższe. Dla rolników i przedsiębiorców, zapowiedzi że mogą nastąpić przerwy w dostawie energii elektrycznej, stanowią dodatkowe źródło niepokoju.
Ale diabeł tkwi w szczegółach proponowanego rozwiązania spółdzielni energetycznej – w przepisach, które nie zostały do końca przetestowane lub zinterpetowane przez służby skarbowe i kontrolne oraz w trudnościach w mobilizowaniu ludzi i organizacji na określonym terenie do współpracy na rzecz wspólnej sprawy – zapewnienia sobie i swojej społeczności dostępu do tańszej, bardziej ekologicznej energii.
W wielu miejscach w Polsce w obliczu rosnących cen energii dominuje przerażenie, bezwład i przerzucanie się odpowiedzialnością. Zapewnienie dostaw energii to nie nasze zadanie, mówią niektórzy samorządowcy. Poczekajmy na realizację deklaracji rządzących, mówią inni. Brak działań jednak tylko pogarsza sytuację dla tych, którzy już nie radzą sobie z wysokimi rachunkami za prąd i problemami z ogrzewaniem swoich mieszkań.
Dla firm i rolników zagrożenie bankructwem staje się realne, a niektóre samorządy przygotowują plany wyłączania oświetlenia, zamykania basenów i obiektów sportowych z uwagi na rosnące koszty ogrzewania.
Jeśli spółdzielnia energetyczna ma być szansą na działanie i wzięcie spraw energetycznych w swoje ręce, to od czego zacząć? Same przepisy, zachęty finansowe i programy edukacyjne związane ze spółdzielniami energetycznymi są niewystarczające. Idea jest atrakcyjna, ale czy istnieją konkretne korzyści dla tych, którzy się zdecydują na podjęcie inicjatywy utworzenia spółdzielni energetycznej? Czy też są to tylko koszty i spore ryzyko niepowodzenia?
Dla zainteresowanych, punktem wyjścia jest ocena potencjału dla spółdzielni energetycznej w swojej gminie. Oznacza to skonfrontowanie idei spółdzielni energetycznej z rzeczywistością, uwarunkowaniami i możliwościami określonego obszaru geograficznego. Na wstępie warto postawić sobie następujące pytania:
- Czym jest spółdzielnia energetyczna?
- Dla kogo jest spółdzielnia energetyczna?
- Jakie korzyści wynikają z przystąpienia do spółdzielni energetycznej w świetle zmian zachodzących na rynku energii?
- Dla kogo takie rozwiązanie będzie korzystne?
- Od czego zacząć? I kto może być inicjatorem w mojej społeczności?14
Można szukać odpowiedzi w Internecie, oglądać filmy kampanii Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi czy też skorzystać z serwisu pytań i odpowiedzi prowadzonego w ramach Kampanii. Można też zaprosić eksperta do swojej gminy by przybliżył samą koncepcję spółdzielni energetycznej w świetle obowiązujących przepisów i możliwości. Aby nawiązać kontakt z odpowiednim ekspertem, można skontaktować się z kampanią Spółdzielnie Energetyczne dla Polskiej Wsi.
Na etapie wstępnym, dla propagatora rozwiązania spółdzielni energetycznych na określonym terenie kluczowe są 3 pytania:
- Kto podejmie się roli animatora idei spółdzielni energetycznej i jak zapewnimy dla tej roli finansowanie?
- Czy mamy lidera lub liderów lokalnych, którzy się na tyle zainteresują ideą spółdzielni energetycznej by przeanalizować potencjalne korzyści?
- Na ile władze samorządowe są gotowe podjąć się roli animatora i lidera inicjatywy spółdzielni energetycznej? Jeśli nie są na to gotowe, to czy jest ktoś inny na terenie gminy, kto podjął by się tej roli?
Pamiętajmy, że samorząd może odegrać kluczową rolę w przełożeniu idei spółdzielni energetycznej na czyny ponieważ cieszy się zaufaniem społecznym i będzie traktowany przez podmioty rozważające przystąpienie do spółdzielni energetycznej jako gwarant uczciwości i pewności powodzenia przedsięwzięcia. Ponadto, na wielu obszarach wiejskich, to samorząd jest istotnym producentem i konsumentem energii OZE, a więc może bezpośrednio i wymiernie samemu skorzystać z tworzonego lokalnego rynku energii.
Rozpoznanie kto w danej społeczności ma interes w tym by przeanalizować potencjalne korzyści utworzenia lokalnego rynku energii stanowi pierwszy krok w procesie przygotowania inicjatywy spółdzielni energetycznej.
Należy pamiętać, że spółdzielnia energetyczna w Polsce to nie tyle idea, ale instrument prawny i finansowy, który może – ale nie musi – być odpowiedzią na problemy energetyczne określonej społeczności lokalnej.
Stwierdzenie, że spółdzielnia energetyczna nie stanowi korzystnego rozwiązania bez policzenia potencjalnych korzyści ekonomicznych i przeanalizowania uwarunkowań prawnych dla konkretnej sytuacji, jest nieuzasadnione na tym etapie. Policzenie potencjalnych korzyści to już drugi krok na drodze do utworzenia (bądź nie) spółdzielni energetycznej.
Mając grupę osób zainteresowanych zbadaniem korzyści wynikających z utworzenia spółdzielni energetycznej, można podjąć krok drugi czyli wykonanie wstępnej oceny potencjalnych korzyści. Innymi słowami, spróbować oszacować czy w wyniku utworzenia lokalnego rynku energii powstaną określone korzyści do podziału pomiędzy zaangażowane strony?
Wykonanie oceny wymaga przeprowadzenia kwerendy istniejących i potencjalnych instalacji OZE oraz zużycia energii w gminie. Można skorzystać z kalkulatora projektu RENALDO do wyliczenia potencjału rynkowego dla spółdzielni energetycznej lub innego narzędzia.
Z założenia, spółdzielnia energetyczna powinna generować korzyści zarówno dla członków-producentów energii z OZE jak i członków-konsumentów tej energii. Szacuje się, że ceny energii elektrycznej dla członków-konsumentów mogą być 20-40% niższe, a przychody dla członków-producentów energii z OZE mogą być 20-40% wyższe. Bezwzględnie trzeba sprawdzić, jak wyglądają korzyści w określonej sytuacji, biorąc pod uwagę również potencjalne inwestycje w instalacje OZE.
Najłatwiej zacząć szacowanie potencjału dla lokalnego rynku energii od zebrania danych o rocznym zużyciu energii gminy, rozbiciu na poszczególne grupy taryfowe G, C, B oraz oddzielnie oświetlenie drogowe. Na ogół Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) posiadają takie dane jako załączniki do dokumentacji przetargowej – a więc są to informacje publicznie dostępne dla każdego.
Zazwyczaj na terenach wiejskich, to gmina jest największym konsumentem energii. Dlatego to gmina ma potencjalnie największy interes w tym, by powstał lokalny rynek energii. Zaczynając od gminy, można oszacować wstępnie skalę potencjalnych korzyści wynikające ze ewentualnej spółdzielni energetycznej.
Pozyskanie danych o produkcji energii elektrycznej z OZE oraz zużyciu energii dla gminy oraz innych podmiotów zainteresowanych spółdzielnią energetyczną pozwala określić:
- zestawienie zużycia energii elektrycznej w rozbiciu na profile godzinowe,
- wielkość i moc źródeł wytwórczych OZE w celu osiągnięcia efektu samowystarczalności energetycznej lub optymalnego efektu ekonomicznego,
- bilans energii elektrycznej dla spółdzielni,
- przepływy energii w bilansie spółdzielni,
- korzyści finansowe dla spółdzielni,
- prostą stopę zwrotu inwestycji w źródła OZE w przyjętym modelu rozliczeniowym spółdzielni.
Jak policzyć potencjał lokalnego rynku energii i kwestia dlaczego bilansowanie energii jest kluczowe dla rozwoju spółdzielni energetycznej, będzie przedmiotem następnego bloga.
Analiza potencjału lokalnego rynku energii jest niezbędna dla zidentyfikowania i ukonstytuowania grupy inicjatywnej, która podejmie próbę utworzenia spółdzielni energetycznej w formie podmiotu prawnego zarejestrowanego w KRS. Rentowność przyszłej spółdzielni energetycznej wymaga wypraowania modelu biznesowego czyli formuły rozliczeń wewnętrznych pomiędzy członkami-konsumentami a członkami-producentami energii z OZE, która zapewni wszystkim zaangażowanym zrealizowanie oczekiwanych korzyści.
——————
Kalkulator projektu RENALDO umożliwia dokonanie stosownej analizy potencjału lokalnego rynku energii. Będzie on dostępny na stronach Krajowego Ośrodka Wspierania Rolnictwa (KOWR) w najbliższych tygodniach. Na stronach KOWR, który prowadzi rejestr spółdzielni energetycznych, znajdziecie również informacje o formalnościach związanych ze spółdzielniami energetycznymi
https://www.kowr.gov.pl/odnawialne-zrodla-energii/spoldzielnie-energetyczne